Náttúrufræðingurinn - 1938, Blaðsíða 32

26 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
.........................................................Mllllllll
Oömlu jarðgöngin eru nú gagnslaus. Nú má sjá fyrir nýtt hlaup,
undir eins og vatnið nær sömu hæð og jaað var í, í sumar fyrir
hlaupið. Eftir stærð aðrennslissvæðis og úrkomumagni, og rúmmáli
vatnsstæðisins hefur nú verið reiknað út, að h. u. b. einu ári eftir
að jökullinn verður aftur vatnsheldur og vatnsstæðið tekur að fyll-
ast, verði hámarkinu náð. Ef útrás vatnsins undir jökulinn stíflast
— eða hefur stíflast — í vetur (um það hef ég ekki frétt), má þvi
búast við næsta hlaupi sumarið 1939. Nú bollaleggja Norðmenn
að grafa ný framræzlugöng, lægri en hin fyrri. Með því má koma
í veg fyrir, að vatnið nái sínu núverandi hámarki og bjarga þannig
Simadalnum úr nýjum voða. Nú treysta þeir sér til að Ijúka verk-
inu fyrir hinn hættulega tíma, ágústbyrjun 1939. Gömlu göngin
virðast vera um 400 m. löng, eftir kortinu að dæma. Hin nýju
hljóta að sjálfsögðu að verða eitthvað lengri.
II.
Á íslandi er fjöldi jökullóna eða jökulstíflaðra vatna og úr sum-
um þeirra koma hlaup með mjög svipuðum hætti og úr Demme-
vatni, en oft margfallt stórkostlegri. Tökum til dæmis Hagavatn
sunnan undir Langajökli og Orœnalón við vesturjaðar Skeiðárjökuls.
/. Hagavatn.
Úr Hagavatni kom mikið hlaup aðfaranótt föstudagsins 16. ágúst
1929. Hljóp það ofan Far og fram í Sandvatn. Par hefur dregið
mjög úr afli þess, því að kringum Sandvatn eru víðáttumiklar lágar
sandeyrar, sem flóðið dreifðist yfir. Paðan rann ein kvísl austur í
Hvítá og olli foráttuvexti í henni, svo að mjög lá nærri, að tæki
af gömlu brúna á Brúarhlöðum. En aðalhlaupið hélt ofan Ár-
brandsá, sem kemur úr Sandvatni, og fram í Tungufljót. Tungu-
fljótsbrúin á gömlu leiðinni milli Gullfoss og Geysis sópaðist burt
og fljótið flæddi yfir miklar engjaspildur í Biskupstungum og olli
stórskemdum á heyi og slægjum. Mörg hundruð hestar af heyi
skoluðust burt og hnédjúp jökulleðja huldi grösugar engjar og
breytti þeim í svart flag, þar sem hlaupið fór yfir. Hvítá óx einn-
ig að miklum mun fyrir neðan Tungufljótsmynni, og olli sá vöxtur
líka nokkru tjóni.
Eftir hlaupið fóru nokkrir menn inn að Hagavatni, til þess að
kanna upptök hlaupsins. Par á meðal voru, Björn Ólafsson, Tryggvi
Magnússon og Þorsteinn Pórarinsson frá Drumboddsstöðum.