Náttúrufræðingurinn - 1938, Blaðsíða 52

4é NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinmiiiiiii iii iii iii 11111111111111111111111 iliiliiiiint
atriðum þessara fræða, og ýmsum niðurstöðum þeirra, en fyrst
verðum við að gera okkur ljóst, á hvaða forsendum allar þær
rannsóknir byggjast, sem þetta efni snerta. Til þess að öðlast
skilning um heimkynni einhverrar tegundar, eins og það er núna,
og útbreiðslu hennar á liðnum tímum, verðum við að vita, í fyrsta
lagi, hvaða skilyrði tegundin krefst til þess að geta lifað, í öðru
lagi, hvaða möguleika hún hefur til þess að geta dreifzt og lagt
undir sig lönd, og loks, hverjar þær tálmanir eru helztar, sem
hún fær ekki yfirstigið í viðleitni sinni til þess að auka heim-
kynni sitt. Skilningur á þessum atriðum er nauðsynleg undir-
staða undir allri þekkingu á útbreiðslu dýranna, og þessvegna
skal ég byrja á því að fara nokkrum orðum um þau.
II. Fæðan.
Eitt af þeim skilyrðum, sem verða að vera fyrir hendi á
einhverjum stað, þar sem eitthvað dýr á að geta þrifizt, er nægi-
leg fæða, sem hæfir dýrinu. í þessu tilliti standa dýrin mjög ólíkt
að vígi. Til eru þau dýr, einkum meðal hinna ófullkomnustu,
sem lifað geta í mold, við köllum þær moldarætur, til eru sjáv-
ardýr, hinar svonefndu leirætur, sem geta lifað á leir, enda geta
þessi dýr þrifizt, fæðunnar vegna, hvar sem mold eða leir er
fyrir hendi. Þá eru grasæturnar, sem lifa á fæðu úr jurtaríkinu,
og kjötæturnar, sem lifa á öðrum dýrum. Ennfremur eru til
tegundir, sem geta lagt sér til munns svo að segja allt það, sem
tönn á festir, þær eru nefndar alætur, en á hinn bóginn eru
tegundir, einkum meðal skordýraætanna, sem einungis geta lif-
að á sérstakri fæðu, til dæmis sérstakri tegund skordýra, slíkar
tegundir mætti nefna einætur. Beri maður saman einætur og
alætur, verður það Ijóst, hversu mikla þýðingu það hefur fyrir
útbreiðslu dýranna, hvaða kröfur þær gera til fæðunnar. Komi
eitthvert dýr á nýjan stað, skiptir það vitanlega miklu máli um
afkomu þess, hvort það er til dæmis einæta eða alæta, því al-
ætan hefur langtum betri skilyrði til þess að finna nægilega
fæðu en önnur tegund, sem einskorðuð er við fábreytt mataræði,
en einmitt það getur ráðið úrslitum um það hvort tegundin held-
ur velli á nýja staðnum, eða verður að láta lífið. Það er engum
vafa undirorpið, að mataræði dýranna hefur mjög mikla þýð-
ingu fyrir landvinninga þeirra, en þó er þess að gæta, að dýr
geta breytt lifnaðarháttum, og þar með mataræði. Gott dæmi um
það er páfagaukur nokkur, sem á heima á Nýja-Sjálandi. Áður