Náttúrufræðingurinn - 1938, Blaðsíða 34

28 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
1MIIII1111111111IIIII lllllllllllllllllll II lllllll IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMMIIIIIIIIIIIIII llllllllllllll IIIIIIIII llllllllllllllll III
Seinna hlaupið var meira en fyrra hlaupið, en þó ekki nærri eins
mikið og síðasta hlaup 1929, að sögn gamalla manna í Biskups-
tungum. Öll þessi hlaup hafa orðið með svipuðum hætti, þannig,
að smáhækkaði í vatninu unz jökulstíflan sprakk. Ekki er vitað með
vissu, að önnur jökulhlaup hafi komið í Tungufljót en þessi þrjú.
í jarðabók Árna Magnússonar (Kaupmh. 1920, 2. bindi 2. hefti bls.
302) er að vísu getið um skemmdir á jörðinni Vatnsleysu í Bisk-
upstungum af völdum flóða í Tungufljóti, en óvíst er, hvort þar
er um jökulhlaup að ræða.
Eftir 1902 liðu 10 ár, áður jökulendinn, sem brotnaðí framan af,
næði aftur upp að Fagradalsfjalli og stíflaði fyrir vatnið. Allan þann
tíma hafði Hagavatn stöðugt afrennsli meðfram jökuljaðrinum. En
svo skreið jökullinn aftur upp að fjallinu, og upp frá því hækkaði
vatnið í 27 ár, þangað til stíflan sprakk sumarið 1929. t>ar sem að-
eins liðu 16 ár milli hlaupanna 1884 og 1902, mætti ætla, að af-
rennsli Hagavatns, sem byrjaði með hlaupinu 1884, hafi stíflazt
strax veturinn eftir eða fáum árum seinna.
Eftir þessu að dæma er aftur von á hlaupi um 17 árum eftir að
útrás Hagavatns stíflast næst, ef skriðjökullinn heldur sömu f>ykkt
og áður. Sé hann að þynnast — eins og líklegt er, eftir reynslu
síðustu áratuga um aðra betur kunna skriðjökla — verður biðin
styttri, því að þá lækkar um leið hámark vatnsborðsins. Pví miður
er mér ókunnugt um, hvort afrennsli Hagavatns hefur stíflast aftur
eftir 1929, eða hvort þar er ennþá opið skarð.
Kort herfr. danska nær ekki yfir nema lítinn hluta Hagavatns. Á
Geysiskostinu sést aðeins suðurendi þess og nokkur hluti Fagra-
dalsfjalls. í Fagradalsfjall er djúpt skarð, sem skiptir fjallinu nærri í
tvennt. Þetta skarð er næst dýpsta skarðið út úr Hagavatnslægð-
inni, og því lokar enginn skriðjökull. Fyrnefndir heimildarmenn
mínir sáu merki þess, að einhvern tíma hefði Hagavatn haft af-
rennsli gegnum þetta skarð. Þá hlýtur skriðjökullinn að hafa verið
mun hærri en hann hefur verið síðustu áratugi.
Eftir hæðarlínunum á korti herfr. að dæma, eru vatnaskilin (það-
an sem hallar í báðar áttir) í skarðinu í Fagradalsfjalli innan 100
m. frá suðurströnd Hagavatns, og þaðan hallar skarðinu allbratt til
landsuðurs frá vatninu. Hér lítur út fyrir, að vel hagi til að ræsa
vatnið fram á sama hátt og Demmevatn í Harðangri, og væri það
öruggt ráð, til þess að koma í veg fyrir fleiri jökulhlaup í Tungu-
fljóti. Kortið er ekki svo nákvæmt, að hægt sé að segja nákvæm-
lega um, hvað framræslugöngin þyrftu að vera !öpg. Aðeins svo