Náttúrufræðingurinn - 1946, Qupperneq 49

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
43
Sveinn Þórðarson:
Atóman og orka hennar
I. Inngangur.
Aldrei hefir nein vísindaleg' nýung vakið aðra eins feikna athygli
og sú, er fregnin barst af atómsprengjuárás Bandaríkjamanna á Jap-
an. Þá hefir og engin vísindaleg uppgötvun á jafn skömmum tíma
reynzt eins afdrifarík fyrir örlög manna og þjóða og sú, er þrumu-
gnýrinn frá Hiroshima og Nagasaki flutti mannkyninu fregnir af.
Aldrei Itefir það komið skýrar fram en nú, hvílíkt ógnarvald býr í
vísindunum, og hve mikilvægt það er, að mannkynið fari sér ekki að
voða með þeirri orku og þekkingu, sem það liefir umráð yfir, sem
ef rétt er með farið, ætti að geta tryggt mannkyninu öryggi og hag-
sæld á jörðu hér, í stað þess skorts og strits, sem það hingað til hefir
átt við að búa. Þá ættu og vísindin öðrum leiðum fremur að vera til
þess fallin að tryggja friðinn, þar senr þau skapa lífvænleg skilyrði
víða um jörð, þar sem áður þótti lítt búandi vegna lnáefnaskorts eða
annarra aðstæðna. Ætti þá að falla um sjálfa sig ein meginrót allra
styrjalda, öfundin yfir betri afkomuskilyrðum og hagsæld grann-
þjóðanna.
Fram til þess tíma er atómsprengjurnar í einni svipan bundu
enda á hina nýafstöðnu styrjöld, höfðu atómarannsóknir látið lítið
yfir sér. Þeir vísindamenn, sem að þeinr unnu, kusu að vinna verk
sín í kyrrþey. Tilgang rannsókna sinna miðuðu þeir fyrst og fremst
við fræðilega þýðingu þeirra, en síður við ákveðin, hagnýt not. Að
vísu bárust öðru hvoru á árunurn eftir 1930 fregnir um, að reistar
liefðu verið allkostnaðarsamar rannsóknarstöðvar fyrir atómarann-
sóknir, en það var þó ekki fyrr en undir það síðasta (1940), að eðlis-
fræðingar töldu sig geta vænzt einhverra hagnýtra nota af þeim
rannsóknum. Má t. d. benda á, að Sir Ernest Rutherford, sem telja
má frumhöfund og brautryðjanda atómarannsóknanna, lét svo um
mælt nokkru fyrir andlát sitt 1937: „Allar hugrenningar um, að
vinna orku með atómasundrun eru draumórar." Eins má geta þess,
að lengi vel var það skoðun flestra eðlisfræðinga, að jafnvel þótt
takast mætti að leysa orku atómanna úr læðingi, þá myndu þau hita-
stig, sem ríkja myndu við þær ummyndanir vera svo há, að enginn
málmur þyldi þau án þess að bráðna, og því væri ekki möguleiki á