Náttúrufræðingurinn - 1958, Side 24

166
NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
Sjálfur útfallsósinn er aðeins um 15 nr breiður, og hefur lrann
sagað sig allt að 10 m niður í útfallsþröskuldinn, sem er allur úr
móbergi. Sú skora er með lóðréttum veggjum, og ef til vatnsvirkj-
unar kæmi, væri þarna ágætt stíflustæði að öðru leyti en því, að
erfitt er að komast að því. Móbergið er heillegt að sjá og ekki því
líkt, að miklar lekaæðar liggi um það. Þó mun einhver leki eiga
sér stað undir útfallsþröskuldinn. Það sýna allvatnsmiklar lindir,
sem koma fram niðri við lón norðan ár. En þær eru með tæru vatni,
og bendir það til, að hið skoluga jökulvatn úr Langasjó síist um
fínar bergglufur, en renni ekki um óslitnar æðar.
Mjög víða á ströndunum við Langasjó og í eyjum lians og hólm-
um eru tvær glöggar strandlínur eftir hærri vatnsstöðu en nú er.
Ég skoðaði þær bezt innan til við Sveinstind og mældist hin lægri
3,5 m og hin efri 5,5 m yfir vatnsborð. Þær koma víðast fram sem
lítil brimþrep í lausum jarðlögum eða kambar úr kastmöl, en eru
sums staðar (t. d. við Fagrafjörð og Útfallið) klappaðar í fast
berg sem mjóir stallar eða láréttar skorur og skútar. Hæð strand-
línanna virðist söm allt í kringum vatnið. Þær sýna, að vatnsborð-
ið hefur lækkað tvisvar, en verið nokkuð stöðugt þess á milli. Ástæð-
an er eflaust sú, að útfallið úr vatninu hefur skorizt niður, einnig
í tveimur lotum.
Efsta strandlínan (5,5 m) er svo skarpt mörkuð, að ætla mætti,
að vatnsborðið hafi legið við hana öldum saman. Líkt er þessu
farið um neðri strandlínuna (3,5 m), þótt mér virðist hún naum-
ast eins glögg. En strandlínan, sem liggur við núverandi vatns-
borð (0 m) og enn er í myndun, virðist heldur skemmra á veg
komin en hvor hinna. Marka ég þetta helzt af stærð skúta og
gjögra, sem brim hefur sorfið í fast berg, og er það vissulega mjög
ónákvæmur mælikvarði.
Það sem eftir stendur af móbergsþröskuldinum við núverandi
útfall úr Langasjó, er allt nokkrum metrum hærra en efsta strand-
línan. En ekki er nema sennilegt, að dálítill slakki hafi upphaf-
lega verið í þröskuldinn þar, sem útfallsskoran er nú, og hafi hæð
þess slakka ráðið hæð hins forna vatnsborðs við efstu strandlínuna.
Útfall úr stöðuvatni veltir engri grjótmylsnu eftir botninum og
vinnur því lítið sem ekkert á botnklöppinni. Því hefur útfallinu
úr Langasjó unnizt mjög seint að grafa sig niður, þó að straumkast
sé ærið og botnklöpp í linara lagi. Ef til vill hafa sérstök sjaldgæf
atvik hjálpað til í þau tvö skipti, sem Útfallinu miðaði nokkuð að