Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1966, Síða 40

Náttúrufræðingurinn - 1966, Síða 40
34 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN More recently similar views have been advanced on the origin of mountains of the stapi type, first by W. H. Mathews (1947) on the Tuyas in British Columbia, and then by R. V. van Bemmelen and M. G. Rutten (1955) on the tablemountains of Northern Iceland, whereupon this theory of „intraglacial accumulation" was accepted by most students of the móberg formation (in- cluding the present writer) as the most probable interpretation of the origin of stapis. However, the validity of the tlieory had not been proved fully in the case of any Icelandic mountain. It was opposed by Trausti Einarsson (1958 and 1962), and facts menlioned in the present article are not indicative of such an origin for all mountains of the stapi shape. Further, the theory lacked actualistic support, as repeated subglacial eruptions in Iceland in historic time do not seem to liave created any stapis. It was not until the present writer’s investigation of the volcano Leggjabrjótur in Central Iceland that evidence was brought forth of at least this mountain liaving been formed in accordance with his hypothesis of 1943 (Kjartansson 1964 and 1966). Finally, the eruption of Surtur, beginning in November, 1963, and still slightly active in January, 1966, lias now piled up a kind of stapi before our eyes. But this new stapi, Surtsey, was not like its l’leistocene counterparts formed in an ice-sheet, but in the sea. Consequently it is somewhat anomalous, especial- ly with regard to its sliape. The lack of surrounding ice-walls may be responsible for less steepness of its submarine slopes and the lieavy erosion of oceanic waves has already severely deformed its flanks about the sea level. In the formation of Surtsey as well as in tliat of the older stapis, mutatis mutandis, four different stages and four corresponding rock facies are dis- linguishable (Fig. 7): — (1) Basaltic magma extruding on the bottom of deep water (or thick ice) forms a subaqueous pile of pillow-lava. High pressure pro- hibits explosive activity. — (2) As the top of the pile reaches a level of sufficiently decreased water pressure explosions set in, probably at a depth not exceeding 20—30 metres. Explosive activity, conditioned by easy access of water into the vent, continues with production of pyroclastic material. Crater walls of this material rise above the water level. — (3) Wlien these walls become continuous around the crater and sufficiently watertight the activity turns effusive. Lava of the shieldvolcano type covers the emerging top of the pile. — (4) Lava streams flowing into the water (or onto the ice) are solidified rapidly by its chilling effect and pile up to form high and steep subaqueous fronts consisting of a mixture of brecciated and pillowy lava.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.