Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 40

Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 40
34 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN More recently similar views have been advanced on the origin of mountains of the stapi type, first by W. H. Mathews (1947) on the Tuyas in British Columbia, and then by R. V. van Bemmelen and M. G. Rutten (1955) on the tablemountains of Northern Iceland, whereupon this theory of „intraglacial accumulation" was accepted by most students of the móberg formation (in- cluding the present writer) as the most probable interpretation of the origin of stapis. However, the validity of the tlieory had not been proved fully in the case of any Icelandic mountain. It was opposed by Trausti Einarsson (1958 and 1962), and facts menlioned in the present article are not indicative of such an origin for all mountains of the stapi shape. Further, the theory lacked actualistic support, as repeated subglacial eruptions in Iceland in historic time do not seem to liave created any stapis. It was not until the present writer’s investigation of the volcano Leggjabrjótur in Central Iceland that evidence was brought forth of at least this mountain liaving been formed in accordance with his hypothesis of 1943 (Kjartansson 1964 and 1966). Finally, the eruption of Surtur, beginning in November, 1963, and still slightly active in January, 1966, lias now piled up a kind of stapi before our eyes. But this new stapi, Surtsey, was not like its l’leistocene counterparts formed in an ice-sheet, but in the sea. Consequently it is somewhat anomalous, especial- ly with regard to its sliape. The lack of surrounding ice-walls may be responsible for less steepness of its submarine slopes and the lieavy erosion of oceanic waves has already severely deformed its flanks about the sea level. In the formation of Surtsey as well as in tliat of the older stapis, mutatis mutandis, four different stages and four corresponding rock facies are dis- linguishable (Fig. 7): — (1) Basaltic magma extruding on the bottom of deep water (or thick ice) forms a subaqueous pile of pillow-lava. High pressure pro- hibits explosive activity. — (2) As the top of the pile reaches a level of sufficiently decreased water pressure explosions set in, probably at a depth not exceeding 20—30 metres. Explosive activity, conditioned by easy access of water into the vent, continues with production of pyroclastic material. Crater walls of this material rise above the water level. — (3) Wlien these walls become continuous around the crater and sufficiently watertight the activity turns effusive. Lava of the shieldvolcano type covers the emerging top of the pile. — (4) Lava streams flowing into the water (or onto the ice) are solidified rapidly by its chilling effect and pile up to form high and steep subaqueous fronts consisting of a mixture of brecciated and pillowy lava.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.