Náttúrufræðingurinn - 1969, Síða 64

1G8
NÁTTÚRUI'RÆÐINGURINN
loksins tók land á íslandi [í Eyjafirði?] var þessi tegund, og fyrstu
dúnungarnir voru þrír ungar —heilt hreiður — þessarar tegundar.
Síðar fékk ég fullorðinn stegg, og sá auk þess annan fullorðinn stegg
í felubúningi, kvenfugl og um fimm dúnunga, sem ég gat ekki náð,
og enn einn fullorðinn kvenfugl. Ég rakst á fugl þennan á þremur
stöðum, og á tveimur þeirra var um varpfugla að ræða. íslendingar
könnuðust vel við karlfuglinn og töldu hann vera sjaldgæfan gest,
en álitu hann aðeins afbrigði rauðhöfðaandar. Kvenfuglinn gátu
þeir alls ekki greint . . .“ Coburn taldi, að kvenfugl ljóshöfðaandar
væri auðþekktur frá kvenfugli rauðhöfðaandar. Virðist liann hafa
talið höfuðeinkenni ljóshöfðakollu það að hún væri miklu þrekn-
ari en rauðhöfðakolla. Ljóst er af skrifum Coburns um þetta atriði,
að hann hefur alls ekki getað þekkt kvenfugla þessara tegunda í
sundur úti í náttúrunni, og hið sama á eflaust við um steggi í
felubúningi. Það er því ómögulegt að taka trúanlega frásögn lians
um ljóshöfðaendur, sem hann segist liafa séð. Hvað þá um Ijós-
höfðaendur þær — fullorðinn stegg, kvenfugl og þrjá dúnunga —
sem Coburn sagðist hafa safnað? Dúnungar ljóshöfðaandar eru enn
þann dag í dag álitnir óþekkjanlegir frá rauðhöfðaungum. Ég verð
einnig að telja ósennilegt, að Coburn ltafi getað ákvarðað kven-
fugla þessara tegunda, þótt ekki sé það algerlega útilokað, og er
þá aðeins eftir að gera grein fyrir ljóshiifðastegg þeim sem Coburn
sagðist hafa fengið. Heimildir eru fyrir því (Coburn 1901 b), að
Coburn hélt sýningu á fuglum þeim sem hann safnaði á íslandi á
samkomu í brezka fuglafræðingafélaginu British Ornithologists’
Club, en í frásögn af þeirri sýningu er m. a. sagt, að hann hafi sýnt
karlfugla, kvenfugla og unga Ijóshöfðaandar, þ. e. a. s. fleiri full-
orðna fugla en hann sjálfur segist hafa safnað hér á landi (Coburn
1901 a). Óvíst er með öllu hvar hamir þeir er Coburn safnaði eru
niðurkomnir, ef þeir eru á annað borð ennþá til. Frásagnir Co-
burns eru einnig svo óskilmerkilegar, að það eitt væri næg ástæða
til að taka ekki mark á þeim.
Finnur Guðmundsson hefur bent mér á, að í skjalasafni Hins
íslenzka náttúrufræðifélags er til íslenzk samtímaheimild um ís-
landsferð Coburns. Er það bréf frá séra Árna Jónssyni á Skútustöð-
um til Benedikts Gröndals, dagsett 15. 9. 1899. Þetta bréf varpar
nýju ljósi á allt þetta mál, en í því farast séra Árna þannig orð: „Ég
hafði hér enskan fuglara — H. Coburn, Birmingham — í sumar á