Náttúrufræðingurinn - 1969, Side 72

17G
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
íslandi. Það er fíngerð, kvíslgreinótt smájurt, sem
ber lítil hvít blóm. Of smávaxin til hagnýtingar.
I villilíni eru leysandi áhrifaefni, en varla bít-
ur fénaður svo mikið af því að leiði til niður-
gangs.
Skrauthör er í seinni tíð ræktaður hér í
görðum (sumarlín, garðalín o. fl. tegundir), flest
með blá eða rauð blóm. En hin forna og fræga
jurt, sem hördúkar og hörtvinni er unnin úr,
heitir spunahör eða lín (Linum usitatissim-
um). Seinna vísindanafnið þýðir hinn nytsam-
asti. — Línyrkja var stunduð á Norðurlöndum
og írlandi, þegar ísland fannst og byggðist, og
hafa eflaust margir landnámsmenn þekkt til
hennar og hafa reynt að rækta lín hér á landi.
Línakradalur heitir frá l'ornu fari í Húnavatns-
sýslu. Líndalsnafnið er yngra. Lín eða spunahör
er einær, grannvaxin jurt, 30—50 cm há, með
mörg, mjó blöð og fagurblá blóm. Hefur verið
ræktuð í seinni tíð á ýmsum stöðum í tilrauna-
skyni, t. d. í Blátúni í Reykjavík og á Bessastöð-
um og auk þess í l)lómagörðum til skrauts. Þrífst
mjög sæmilega og ber þroskað fræ í góðum surnr-
um. I stönglinum eru mjög seigar basttrefjar,
sem frá ómunatíð hafa verið notaðar til vefnaðar
í ýmsum löndum. En vinnslan er seinleg og
vinnufrek, a. m. k. með hinum gömlu aðferðum.
Fyrst er þroskuðum jurtunum kippt upp með
rót (sem er heldur lítil) og þær „lagðar á gras“
til hæfilegrar rotnunar, þ. e. stönglarnir eiga að
rotna liæfilega svo að losni um trefjarnar án þess
þó að þær rotni. Síðan tekur við hreinsun, eins
konar keml)ing og loks hörspuni og vefnaður.
Fleiri rotnunaraðferðir eru til og nú er farið að
nota efnafræðilegar aðferðir. En mikla hörrækt þarf til að slíkt
borgi sig.
Beztar þykja trefjarnar úr grænþroskuðum hör. Seinna gulnar
hörinn og gefur þá fræ og meiri, en lélegri tref jar.