Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1969, Page 86

Náttúrufræðingurinn - 1969, Page 86
190 N Á T T Ú R U F R Æ Ð1N G U RIN N Erfitt reyndist að afla sýnishorna af fersku, óummynduðu eða óholufylltu bergi úr eldri hluta tertíeru blágrýtismyndunarinnar vestanlands. Þó tókst að ná ágætum sýnishornum úr basaltlagi bak við naglaverksmiðju Borgarness. Reyndist aldur þess vera 13,2 ± 2 milljón ár eða frá mið-míósen. Vegna mjög lítils K-innihalds í þessu bergi getur aldursgreiningunni skeikað um 2 milljónir til eða frá. Frá Vestfjörðum var mældur K-Ar-aldur fimm hraunlaga á Breiðadalsheiði í 500—G00 m hæð. Þessi sýnishorn, sem tekin voru úr borholu á háheiðinni, voru jafn fersk og nýrunnin hraun, en gefa samt hæsta aldur, sem mælzt hefur í íslenzku bergi enn sem komið er, eða 16,0 ± 0,3 milljón ár. Undir þessum basalt- lögum á Breiðadalslieiði er a. m. k. 1000 m þykkur basaltlagastafli fyrir ofan sjávarmál, en ekki reyndist unnt að afla óummyndaðs basalts neðar. Minniháttar mislægi er einnig í basalthlaðanum í Onundarfirði, Skutulsfirði og víðar undir aldursákvörðuðu hraun- unum, og hljóta þessi neðstu lög að vera nokkru eldri en lögin á Breiðadalsheiði. Auk ofangreindra aldursákvarðana eru hér birtar í töflunni niðurstöður K-Ar-aldursákvarðana á bergi úr djúpbergsinnskot- unum Flyðrum í Hafnarfjalli og Fystra- og Vestrahorni í Lóni, en í berginu í þeim eru kalíumríkar steintegundir. Nákvæmni K-Ar-mælinga byggist að nokkru leyti á magni kalíums í berg- tegundinni. Ef kalíum-ríkar steintegundir eru í berginu, t. d. sanidín-feldspat eða dökkur giimmer (bíótít), eru þær skildar frá öðrum steintegundum bergsins. Fást þannig sýnishorn með mun hærra K-innihald en ella. Dökkur glimmer finnst víða í gabbrói í Eystrahorni, og samkvæmt K-Ar-mælingu storknaði berghleifur- inn fyrir 6,6 ± 0,4 milljón árum. Einnig hefur dökkur glimmer úr jaðri granófýrs í Vestrahorni verið aldursgreindur. Aldurinn reyndist einnig vera 6,6 ± 0,3 milljón ár. Aldursákvarðanir þessar eru í góðu samræmi við eldri aldursákvarðanir á þessum berg- hleifum, og benda þær til ])ess, að fyrir 6—7 milljónum ára, þ. e. á plíósen, hafi mikið magn af hraunkviku brotizt upp í basalt- hlaðann á Suðausturlandi, kólnað og storknað á miklu dýpi undir yfirborði (1—2 km) og myndað berghleifa af gabbrói og granófýri. Mynd 2. Tímatal jarðsögunnar írá lokum krítartímabils. Aldur er í milljónum ára. Aldur þeirra jarðmyndana, sem rætt er um í lesmáli, er settur inn í töfluna.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.