Náttúrufræðingurinn - 1976, Side 19

NÁTTÚ R U F RÆÐINGURINN
121
vegurinn upp líkt og pönnukökur. í brotsárinu efst sást í berg og
leirleðju. Virðist leirinn undir torfunni hafa orðið vatnsósa við
hristing skjálftans og torfan runnið á hallandi berginu. A Skeiðum
opnuðust stórar sprungur. Stærsta sprungan gekk fram hjá Kálf-
hóli og stefndi til norðausturs upp Skeiðin þver. Hjá Kálfhóli var
hún opin á nærri 4 km svæði, 2—4 fet á breidd með hyldjúpum pytt-
um. Stórgrýti hrundi úr Hestfjalli. Langverst útleiknir í þessum
skjálfta urðu bæirnir Krókur, Urriðat'oss, Þjótandi, Skálmholt, Út-
verk, Hestur og Gíslastaðir austan í Hestfjalli.
Eftir þessa skjálfta fundust ótal smákippir um allt jarðskjálfta-
svæðið og var Suðurlandsundirlendið á sífelldu ruggi og titringi.
Kl. 2 um nóttina (6. sept.) kom enn harður kippur og féllu þá 24
bæir í Ölfusi til grunna. Fólk var þar allt undir berum himni, þegar
þessi skjálfti kom og sakaði engan, en svo var hann harður og snögg-
ur, að varla hefði nokkurt undanfæri verið, ef fólk hefði verið í
lnisum.
10. september kom enn harður kippur og gerði mestan skaða í
Hraungerðisprestakalli. Eftir það urðu kippirnir smærri og fjöruðu
út á nokkrum mánuðum.
Árið 1912 kom skjálfti um 7 að stærð á Richterskvarða (Tryggva-
son 1973) austast á skjálftasvæðinu. Upptökin voru suðvestan undir
Heklu milli Selsunds og Næfurholts. Níu bæir hrundu til grunna,
eitt barn beið bana. Jörð sprakk og gjár mynduðust milli Galtalæks
og Næfurholts, Haukadals og Selsunds. Rekja mátti sprungur allt
suður að Eystri-Rangá og norður undir Búrfell. Jarðskjálftafræðing-
urinn August Sieberg (1912, 1923) kannaði umrót skjálftans og
gerði kort ylir áhrif hans. Mat hann áhrifin næst Næfurholti og
Selsundi X—XI stig.
Síðan hefur enginn stór skjálfti orðið á Suðurlandi í 63 ár.
3. mynd. Landskjálftar á Suðurlandi 1896. Hörðustu skjálftarnir urðu 26. ág.,
síðan 27. ág., 5. sept., 6. sept. og 10. sept. Skyggð svæði sýna, hvar mest tjón varð
í hverjum skjálfta. Af skyggingu má lesa hlutfall (%) gjörfallinna húsa á liverju
svæði. — A sequence of earthqunkes in S-Iceland 1896. The hatched regions
indicate, where greatest damage occurred in each earthquake. The degrees of
hatching show the percentage of totally destroyed houses in the epicentral
regions.