Náttúrufræðingurinn - 1976, Blaðsíða 22

124
NÁTT Ú RUFRÆÐIN G U RIN N
og þeir menn er sjóriðu hafa nœr af sjó i land koma, að þeim finst
jörðin undir sér rygga eins sem d sjónum sliiþið gjörir. Item í Mýr-
dal urðu þessir jarðskjdlftar svo stórir og margir og langsamir, að
menn allvíða flúðu bœina á náttartima og Idgu úti á túnum við
tjöld sín um sagðan tima. Hús gengu þar og allvíða til, en þó eigi
til meins eður skaða. En hér i Veri var litið um þá jarðskjálfta, og
þótt menn af öðrum bceum þœttust oft varir við þd verða (þó ei
slórir vœru), þá fann ég hér á staðnum sjaldan eður litt til þeirra.“
Álíka skjálftar urðu við upphaf goss 1660, 1721, 1755, en 1823,
1860 og 1918 voru þeir vægari, stuttir kippir en snöggir, ei harðari
en svo að hrikti í húsum. Samkvæmt þessum lýsingum virðast áhrif
skjálfta í byrjun goss í Kötlu geta orðið um VI stig.
Kötlu er nú vandlega gætt af fimm jarðskjálftamælum umhverfis
Mýrdalsjökul. Gengur Einar bóndi á Skammadalshóli þar harðast
fram, og má hún sig livergi hræra, án þess að hann viti. Það er von
manna, að nokkrum stundum eða dögum fyrir gos verði mælar
varir við umbrot í jöklinum, þótt skjálftar verði að jafnaði ekki
svo sterkir, að fólk finni þá, fyrr en rétt í þann mund, sem gosið
kemur upp.
Hlaup kom úr Kötlu 1955. Þá mældust í Reykjavík átta skjálftar
að stærð 2,4—3,6 á 6 klukkustundum (Tryggvason 1960). Menn
voru við ísþykktarmælingar á upptakasvæðinu. Þeir fundu a. m. k.
einn skjálftann og mikill órói sást á mælitækjum þeirra. Hlaupið
kom fram einni stundu eftir skjálftahrinuna. Gos sást ekki en tveir
sigkatlar mynduðust í jöklinum nálægt gosstöðvum 1918.
Á undanförnum árum hafa hræringar verið tíðar í Kötlu. I októ-
ber 1973 byrjaði hrina, sem smám saman sótti í sig veðrið en endaði
um áramót með nokkrum skjálftum á dag að stærð 4. Þessir skjálft-
ar fundust þó ekki á bæjum. Svipuð hrina byrjaði í febrúar 1975
og endaði í maíbyrjun. Þessar hrinur gætu verið vísbendingar um
tilraunir til goss og þær hafa fremur aukið vonir manna um, að
mælar geti gefið nokkurn fyrirvara, þegar upp úr sýður.
Mælanetið umhverfis Mýrdalsjökul vaktar einnig Vestmannaeyja-
svæðið ásamt mæli á Stórhöfða. Skjálltar mælast öðru hverju enn
úti við Surtsey en undir Heimaey hafa nær engir skjálftar orðið
síðan gosi lauk þar.
Á sprungusvæðinu milli Mýrdalsjiikuls og Vatnajökuls mælast
nær engir skjálftar. Þaðan eru komin rnikil flæðigos af Veiðivatna-