Náttúrufræðingurinn - 1989, Side 18

Tafla 5. Greiningar á kolefnissamsætum í jarðbiki og surtarbrandslaginu við lagganginn.
The carbon isotopic composition of asphalt and the underlying lignite. Analyses by Björn
Buchardt, the University of Copenhagen.
Jarðbik NI 10846
Surtarbrandur NI 10851
ð13C = -27,67%0
ðl3C = -27,07%o
Höfundar hallast að hinni skýring-
unni, að innskotið hafi valdið stað-
bundinni upphitun í setlaginu sem síð-
ar leiddi til myndunar jarðolíunar.
Hraunlagið ofan við surtarbrandinn er
óvenju þétt, það hefur að mestu
hindrað dreifingu jarðolíunnar í efri
jarðlög, nema þar sem fíngerðar
sprungur lágu inn í holufyllingar.
Hálftómar holufyllingarnar hafa því
verið nokkurs konar olíugildrur.
Allmörg dænti eru þess, að jarðolía
flytjist með jarðhitavatni sem leikur
um setlög er innihalda lífrænar leifar.
I Wyomingfylki í Bandaríkjunum,
m.a. í Yellowstone-þjóðgarðinum,
kemur upp vottur af jarðolíu á nokkr-
um jarðhitasvæðum (Love og Good
1970). Á botni Kaliforníuflóa hefur
fundist vottur af olíu á virku jarðhita-
svæði, þar sem talið er að jarðhiti hafi
valdið olíumyndun í setlögum en síð-
an hafi jarðhitavatnið flutt olíuna upp
(Simoneit og Lonsdale 1982). Sam-
bærilegur fundur hefur verið gerður á
Gordahryggnum, sem er rekhryggur á
botni Kyrrahafsins. Þar finnst jarðbik
innan um súlfíðsteindir í setlagi, en
jarðhitavirkni veldur myndun jarðolí-
unnar (Kvenvolden o.fl. 1986). Ýmis
önnur dæmi mætti nefna þar sem inn-
skotavirkni kann að hafa hleypt af
stað olíumyndun.
Fundurinn í Lambatungnatindi er
þó að einu leyti einstakur að því best
er vitað. Það er í fyrsta skipti sem
menn sjá jarðolíu (jarðbik) sem „um-
myndunarsteind“, sem hefur sitt
ákveðna sæti meðal steinda í holufyll-
ingum.
NIÐURSTÖÐUR
Ýmsar greiningar sem gerðar hafa
verið á jarðbikssýnum frá Lamba-
tungnatindi sýna, svo ekki verður um
villst, að hér er um jarðolíu að ræða.
Þessi jarðolía er upprunnin úr leifum
gróðurs sem óx á landi. Gróðurleif-
arnar hafa sest til í setlögum sem
lentu á milli hraunlaga. Vísbending er
um að þessar gróðurleifar hafi orðið
fyrir skammvinnri upphitun á tiltölu-
lega litlu dýpi í jarðskorpunni og olían
þá myndast. Jarðolían fluttist með
jarðhitavatni inn í hraunlag og settist
að í holum.
Jarðsaga Lambatungnasvæðisins,
hvað varðar jarðbikið, er í höfuðdrátt-
um þessi: í hlíðum Kollumúlaeld-
stöðvarinnar mynduðust liraun fyrir
um 5 milljónum ára. Löng hlé voru
stundum á eldvirkninni og myndaðist
þá gróður sem seinna kaffærðist af
yngri hraunum. Jarðlagastaflinn náði
a.m.k. 0,5 km þykkt og lághitaum-
myndun byrjaði á núverandi Lamba-
tungnasvæði við 40-80°C. í basalt-
hraununum féllu út ummyndunar-
steindir eins og límonít, síderít,
smektít, zeólít, kalsít og ópall. Gróð-
urleifarnar urðu að surtarbrandi.
Jarðhitavirkni óx út frá megineld-
stöðvunum og við 80-120°C féllu út
steindir eins og agat, jaspís, bergkrist-
184