Náttúrufræðingurinn - 1994, Qupperneq 86

Á NÆSTUNNI
Allmargar greinar hafa borist Náttúru-
frœðingnum og eru að mestu tilbúnar til
birtingar. Þœr munu að líkindum allar
birtast í 3. eða 4. hefti þessa árgangs.
Hér er tœpt á efni nokkurra þeirra.
ELDGOS VIÐ REYKJANES Á 13. ÖLD
Magnús A. Sigurgeirsson íjallar um einn
þátt mikillar goshrinu sem varð við
Reykjanes á 13. öld og nefnd hefúr verið
Reykjaneseldar en annálar greina frá eld-
gosum á og við Reykjanes á árunum 1211-
1240. Magnús lýsir hér myndun Stampa-
hraunsins yngra og gjóskugíga sem mynd-
uðust við ströndina þar sem gossprungan
náði í sjó fram.
Gaukar
Hér er á ferðinni grein um þá fugla af
gaukaætt sem vitað er til að flækst hafí til
Islands. Um er að ræða tvær amerískar
tegundir sem sjaldan sjást hér og eina
evrópska sem alloft hefur sést hér á landi
og er það hinn eini sanni gaukur. Greinina
ritar Gaukur Hjartarson verkfræðingur á
Húsavík.
Knattkol
Hin hraða tækniþróun sem við búum við á
m.a. rætur að rekja til mikilla framfara í
lífrænni efnafræði. Már Björgvinsson efna-
fræðingur greinir frá einni þeirra nýjunga
sem hvað mestar vonir eru bundnar við en
það eru knattlaga kolefnissameindir og
ýmis tilbrigði við þær.
Bergskriður í NÝJU LJÓSl
Samkvæmt öllum helstu kennslubókum
um jarðfræði Islands eru víða á blágrýlis-
svæðum landsins ummerki um gríðarlegar
bergskriður sem hrunið hafa fram úr fjalla-
hlíðum. Ágúst Guðmundsson jarðfræðing-
ur hjá Jarðtæknistofunni bendir á að þessa
túlkun gæti þurft að endurskoða rækilega.
Gasstreymið í Lagarfljóti
Halldór Ármannsson og Sigmundur Ein-
arsson greina frá niðurstöðum rannsókna
sem gerðar voru á gasi sem streymir upp
frá botni Lagarfljóts. Tilgangurinn var að
ganga úr skugga um hvort þar væru líkur á
nýtanlegum gas- eða olíulindum.
Haförninn
Hér lýsir Kristinn Haukur Skarphéðinsson
sögu íslenska hafarnarstofnsins, hvernig
honum var nærri því útrýmt um síðustu
aldamót og vexti hans og viðgangi á 20.
öld.
Geirfuglinn í
Náttúrugripasafninu
Fyrir rúmum tuttugu árum var íslensku
þjóðinni sleginn uppstoppaður geirfugl á
uppboði í London. Fuglinn er varðveittur í
Náttúrugripasafninu við Hlemm í Reykja-
vík. Safnið á að auki tvö geirfuglsegg og
eina beinagrind af geirfugli. Ævar Petersen
rekur sögu þessara merku gripa, en í ár eru
liðin 150 ár frá því síðustu geirfuglamir
voru drepnir í Eldey.
Nöfn FRUMEFNA
Jón Geirsson efnafræðingur greinir frá því
af hverju nöfn ýmissa frumefna eru dregin.
Auðvelt er að átta sig á uppruna nafna á
borð við einsteiníum og níelsbohríum en
málið vandast þegar kemur að nöfnum á
borð við kopar og vanadíum.
Sagan af bláfiskinum
Árið 1938 veiddist torkennilegur fiskur
undan strönd Suður-Afríku. Við nánari at-
hugun kom í Ijós að fískurinn var af stofni
sem talið var að dáið hefði út fyrir um 70
milljón árum. Örnólfur Thorlacius segir frá
þessum merka fundi og rekur um leið
lifshlaup J.L.B. Smith, mannsins sem
kynnti bláfískinn fyrir umheiminum.
164