Samvinnan - 01.06.1944, Blaðsíða 17

5.-6. HEFTI
SAMVINNAN
ÁGÍIST STEINGRÍMSSON:
Hlið og hliðumbúnaður
Feröist maður um byggðir landsins, má það heita
tilviljun ein að sjá hlið, sem talizt getur sæmilegt.
Venjulegast eru hliðin meira og minna sliguð eða
brotin, grindin stirð á hjörunum og slapir svo mjög,
að neðri brún hennar dregst við jörð. Oft er grind-
in alls ekki á hjörunum, heldur hengd eða bundin
við hliðstólpana.
Hlið í þessu ástandi eru ljót. Þau eru tafsöm um-
ferðar og ótrygg gegn ágangi gripa. Auk þessa endist
timbur í slíkum hliðum aðeins skamma stund, þar
sem grindurnar verða fyrir stöðugu og óþyrmilegu
hnjaski. Tímafrekar lagfæringar hljóta því að vera
tíðar.
Mynd 1 sýnir hlið af algengri gerð.
Fyrsti gallinn á þessu hliði er sá, að á milli efri
enda hliðstólpanna vantar traustan planka, sem hef-
ir það hlutverk að hindra stólpana frá því að geiga
sundur eða saman að ofan. Stundum strengja menn
vír milli stólpaendanna, en það gerir aðeins hálft
gagn, þar sem vírinn kemur aðeins í veg fyrir að
stólparnir gliðni. Hins vegar geta stólparnir auðveld-
lega sigið saman vírsins vegna, en það hefur þær
afleiðingar, að hliðgrindin nemur við jörð og verður
illopnanleg.
Annar gallinn er sá, að styrktarstrengurinn a er
festur í efri brún hliðgrindarinnar, við b, en það þýð-
ir að grindin hangir með meginþunga sinn í efsta
borði grindarinnar, og er þaraf leiðandi hættara við
bilun, heldur en ef strengurinn væri festur í d, eða
neðsta borð grindarinnar.
Festing strengsins við c er vanalegast á þann hátt,
að vírnum er váfið utan um stólpann, eða honum er
fest í lykkju. Sé hann vafinn um stólpann líður ekki
á löngu, þar til hann jagast sundur við stólpann.
Lykkja er betri en þó nuddast vírinn fljótlega í sund-
ur, þar sem hin hreyfanlega grind hefur beint sam-
band við óhreyfanlegan hliðstólpann.
Mynd 2 sýnir hlið, þar sem reynt er að útiloka gall-
ana frá hliðinu á mynd 1.
í fyrsta lagi er plankinn e, sem heldur stólpanum
í föstum skorðum að ofan. í öðru lagi hefur grindin
ekkert samband við hliðstólpann nema við hjörina
/, en sé hún vel smurð á núningurinn að verða hverf-
andi. Strengnum g er fest í h þannig, að hann ber uppi
grindina, í stað þess að hún hangi í honum, og í / er
hann festur við grindina sjálfa í stað hliðstólpans.
Með þessu móti verður engin núningsmótstaða í / og
strengurinn ásamt grindinni eða f—h—j, verður ein
styrk heild án sambands við stólpann, nema um hjör-
ina við /.
Eins og mynd 2 sýnir er gaflplanki (k) grindarinnar,
sem að stólpanum veit, helmingi lengri en breidd
sjálfrar grindarinnar. Gaflplanka þessum er fest að
ofan með hjörinni við f(3. mynd), en að neðan er
149