Samvinnan - 01.11.1946, Síða 12

SAMVINNAN
9. HEFTI
stæða til að kynna öðrum þjóðum glímuna. Lagði
hann af stað í eins konar víkingaferð, sem varð síð-
ar bæði löng og viðburðarík. í fyrstu ferðina fékk
hann með sér tvo unga glímumenn: Aðalstein Krist-
insson og Pétur Sigfússon frá Halldórsstöðum í
Reykjadal. Þóttu Jóhannesi þessir tveir ungu menn
bera af öðrum um mjúkleika og snilld í glímunni.
Fóru þessir þrír leiknautar víða um lönd og sýndu
íslenzka glímu sem íþrótt í mörgum helztu borgum
Norðurálfunnar. Höfðu íslenzkir menn ekki þreytt
glímuíþróttina í öðrum löndum síðan í fornöld.
Nokkru síðar skildi leiðir. Aðalsteinn og Pétur hurfu
heim til íslands til að taka þar þá þegar þátt í lífs-
baráttunni, en Jóhannes hélt áfram íþróttasýningum
sínum lengi og vel í fjölmennustu stórborgum menn-
ingarlandanna.
Þegar Aðaisteinn kom heim, gerðist hann verzlun-
armaður. Til þess hafði hann ágæta hæfileika. Hann
var að eðlisfari mikill smekkmaður. Hann gerði öll verk
fallega. Hann var listaskrifari, ágætur bókfærslu-
maður, hafði hvern hlut þar sem hann var bezt
kominn, og lét sér aldrei nægja annað en að sækjast
eftir að hafa á boðstólum þá vöru, sem bezt var.
Hann fékk síðar óvenjulegt tækifæri til að nota þessa
yfirburði sína. Hallgrímur Kristinsson, elzti bróðir Að-
alsteins, var um þessar mundir að gerbreyta hinu
gamla pöntunarfélagi Eyfirðinga í nútíma kaupfélag.
Aðalsteinn var stundum að starfi með bróður sínum,
og fékk þá strax mikið orð á sig fyrir margháttaða
yfirburði sem verzlunarmaður. Nathan & Olsen voru
á þessum árum einna tilþrifamestir í hópi stórkaup-
manna hér á landi. Þeir vildu stofnsetja deild á Akur-
eyri og buðu Aðalsteini Kristinssyni forstöðuna.
Hann tók því boði og stýrði fjölbreyttri heildsölu á
Akureyri árin 1913—1920. Varð þessi heildsala á Akur-
eyri vinsæl og vel metin, bæði fyrir verkhyggni og
framkomu starfsmanna og fyrir vörugæði og góð skil
gagnvart öllum viðskiptavinum. Þessi ár í þjónustu
Nathan &: Olsen urðu Aðalsteini Kristinssyni heppi-
legur æfingartími fyrir hið eiginlega ævistarf. Hall-
grímur Kristinsson varð erindreki samvinnufélag-
anna og setti á stofn skrifstofu í Kaupmannahöfn
vorið 1914, fáum vikum áður en styrjöldin mikla skall
á. En þegar Þjóðverjar hófu hinn ótakmarkaða kaf-
bátahernað, flutti Hallgrímur Kristinsson skrifstofu
sína til Reykjavíkur í ársbyrjun 1917. Færðist Sam-
bandið svo í aukana að furðu sætti. Hafði aldrei
komið slíkur fjörkippur í íslenzka verzlun, og var sú
hreyfing öll einhver þýðingarmesti þáttur í sjálf-
stæðis- og viðreisnarbaráttu landsmanna. Þurfti mik-
ils við um mannafla til að hafa undan aðkallandi
þörfum þessa hraðvaxandi fyrirtækis. Hallgrímur
Kristinsson fékk yngsta bróður sinn til starfa, og
fór hann alfarinn í þjónustu Sambandsins vorið 1920.
Beið hans þar aldarfjórðungs starf.
Aðalsteinn Kristinsson hefði gjarnan viljað halda
áfram að starfa í átthögunum. Honum þótti Eyja-
fjörður jafnan fegurstur allra byggða. Þaðan hafði
hann fengið konu sína Láru Pétursdóttur frá Æsu-
stöðum. Höfðu þau stofnað myndar heimili á Akur-
eyri og nefndu húsið Æsustaði eftir æskumeimili frú-
arinnar.
En nú var deildarstjóri Nathan & Olsen á Akureyri
kvaddur til mikilvægra starfa í höfuðstaðnum. Hann
átti að standa fyrir innkaupum á flestöllum þeim
vörum, sem þarf að nota í íslenzkum heimilum, handa
hálfri þjóðinni. Mjög var kært með þeim bræðrum,
Hallgrími og Aðalsteini, þótt nokkur væri aldursmun-
ur. Þeir höfðu erft frá móður sinni mikið fjör og
hvatleik, snöggar, fallegar hreyfingar, skapandi afl
og glaðværð, sem erfiði og sjúkleikur gátu ekki yfir-
bugað. En frá föður sínum höfðu þeir bræður allir
festuna, viljastyrkinn og skylduræknina, sem jafn-
an dugði þeim í hverri raun.
Aðalsteinn og Lára gleymdu ekki Æsustöðum á Ak-
ureyri, þar sem sá yfir allan bæinn, fjörðinn og mikið
af byggðinni fram til fjalla. Þau reistu sér nýtt heim-
ili sunnan og vestanvert í hæstu hæðinni í Reykjavík.
Þaðan er víðsýnt í sólarátt. Nýja heimilið var rúm-
gott, vandað og gætti fullkomins smekks í hvívetna.
Garður stór með grasvöllum og margbreyttum trjá-
gróðri umkringdi húsið. Þrátt fyrir miklar annir var
Aðalsteinn sívinnandi á kvöldin í þessum garði, sem
lengi mun bera góðan vitnisburð um landnámsfólk-
ið úr Eyjafirði, sem gerði garð þann frægan.
Aðalsteinn Kristinsson hóf sitt mikla starf fyrir sam-
vinnufélögin á undarlegum og erfiðum tímamótum.
Allan stríðstímann og fram á fyrsta friðarárið hafði
verið hækkandi verðlag og batnandi efnahagur.
Kaupgeta almennings var mikil, og ánægjulegt fyrir
duglega verzlunarmenn að kaupa góðan og fjölbreytt-
an varning og selja hann á sem skemmstum tíma. Á
Akureyri hafði Aðalsteinn Kristinsson búið við þessi
kjör. En svo að segja um leið og hann kom til Sam-
bandsins breyttust skyndilega markaðshorfur og
verzlunarkjör bæði úti í löndum og á íslandi. Undir
stjórn Hallgríms Kristinssonar höfðu í stríðslokin og
á fyrstu misserum friðartímans kaupfélög á Vestur-,
Suður- og Austurlandi gengið inn í fylkingu með hin-
um þrautreyndu norðlenzku samvinnumönnum. En
flestöll þessi ungu félög áttu enga sjóði og höfðu litla
reynslu við að starfrækja félagsverzlun. Vorið 1930
var geysihart. Fannfergi lá yfir byggðum langt fram
á vor. Erlenda varan var rándýr, en um haustið voru
244