Samvinnan - 01.02.1972, Síða 23

Nú er orðin föst venja, að
leitað sé umsagnar barna-
verndarnefndar áður en slíkum
málum er ráðið til lykta.
Umgengnisrétturinn
Eins og að framan segir verð-
ur við skilnað foreldra að taka
afstöðu til forræðis barnanna,
og verður það að vera óskipt
hjá öðru hvoru foreldri. Aftur
á móti eru engin ákvæði i ís-
lenzkum lögum um umgengnis-
rétt þess foreldris, sem ekki
fær forræði barns, við barnið,
og er þetta þó náskylt atriði og
hefur oft valdið miklum leið-
indum og sorgum, sem geta
haft ófyrirsjáanlegar afleiðing-
ar fyrir alla aðila.
Á öðrum Norðurlöndum er
alls staðar lögákveðinn þessi
umgengnisréttur.
Þótt þessi réttur sé ekki lög-
ákveðinn hér á landi, verður
að líta svo á, að eðli málsins
samkvæmt eigi það foreldri,
sem ekki fær foreldravald yfir
barni við skilnað, rétt til um-
gengni við barnið.
Tillitið til barnsins mælir
fyrst og fremst með þessari
niðurstöðu, því að almennt er
talið, að það hafi mikla þýð-
ingu fyrir velferð barnsins að
hafa náið samband við báða
foreldra sína. Einnig kemur
hér til álita tillitið til þess for-
eldris, sem ekki fær forræði
barnsins. Það getur verið ákaf-
lega harkalegt að neita slíku
foreldri um samneyti við barn
sitt.
Á hinn bóginn ber að viður-
kenna, að oft verður þessi rétt-
ur tilefni mikilla deilna milli
foreldranna, og er þá hætta, að
barnið verði bitbein þeirra, sem
getur haft miður heppilegar af-
leiðingar fyrir barnið.
Þrátt fyrir þetta lít ég svo
á, að rétt sé að hafa lögfesta
reglu um umgengnisrétt, og beri
að taka afstöðu til þess í skiln-
aðarbréfi á sama hátt og gert
er um forræðið. Sjálfsagt væri,
að slíkar lagareglur væru teygj-
anlegar og gæfu svigrúm til að
meta aðstæður hverju sinni, og
jafnframt því sem hægt væri
að breyta umgengnisréttinum,
ef aðstæður krefðust þess.
Ný íslenzk lagaákvæði
í frumvarpi því um stofnun
og slit hjúskapar, sem nú liggur
fyrir alþingi er lagt til að lög-
fest verði ákvæði um umgengn-
isrétt þess foreldris, sem ekki
fær forráð barns við skilnað.
Þar er lagt til, að dómsmála-
ráðuneytið sjái um framkvæmd
mála út af umgengnisréttinum.
Það staðfestir samkomulag
hjóna um umgengnisrétt, ef sú
skipan er ekki talin andstæð
þörfum barnsins. Að öðrum
kosti getur ráðuneyti kveðið
svo á, skv. ósk þess hjóna, sem
ekki fær forræði barns, að það
skuli eiga rétt til umgengni við
barnið. Ef varhugavert er að
leyfa umgengni, ber þó ráðu-
neytinu að synja um um-
gengni, og ráðuneytið getur
ennfremur fellt niður þennan
rétt siðan, ef atvik hafa
breytzt og nú þykir varhuga-
vert vegna þarfa barns að
halda áfram slíkri umgengni.
Þá mun ráðuneytið einnig
mæla fyrir um inntak þessa
réttar og hvernig honum verði
beitt. Að jafnaði mun vera
heppilegast að setja ákveðnar
reglur um þessa umgengni, t.
d. hvaða dag, eða yfir hvaða
tímabil hún skuli taka.
Eitt af erfiðustu vandamál-
um við umgengnisréttinn er
það, hvernig unnt er að fylgja
honum eftir með lagaúrræð-
um, ef ekki reynist kleift að
framkvæma umgengnina eft-
ir því, sem um hefur samizt
eða mælt hefur verið fyrir um.
Á Norðurlöndum hefur þá
t. d. verið beitt beinni fógeta-
gerð til að knýja forráðaaðil-
ann til að afhenda barnið og
annað úrræði er að beita
hann dagsektum.
Fyrra úrræðið bitnar oft
harðlega á börnunum og get-
ur verið mjög viðsjárvert. Hið
síðara hefur ekki þessa ókosti,
og hefur það gefizt mjög vel
í Noregi, og hefur mjög sjald-
an til þess komið, að dagsekt-
ir hafi verið innheimtar, á-
lagning þeirra virðist þar
skapa nægilegt aðhald.
í frv. að ísl. lögunum er
lagt til, að heimilt sé að leggja
á forráðaaðilann, sem valdur
er að því, að ekki er unnt að
framkvæma umgengnisrétt-
inn, dagsektir, 50—500 kr.
Stofnun sem leysi vandann?
Sem betur fer eru ekki lengur
í gildi þau lagaákvæði, sem
kveða á um harða refsingu
börnum til handa ef þau
hlýddu ekki foreldrum sínum
eða sýndu þeim tilhlýðilega
virðingu. Nú hefur löggjafinn
tekið í gildi fjölmörg laga-
ákvæði um vernd barna og
ungmenna, og hefur þetta
breytzt mjög til batnaðar hin
síðari ár.
Margir álíta þó, að enn i dag
sé vernd barna ekki nægilega
tryggð. Álíta þeir, að til þurfi
að vera einhver sú stofnun, sem
börn geti snúið sér til með
vandamál sín, og ætti slík
stofnun einnig að hafa heimild
til að leysa úr vandræðum for-
eldra, þegar þeir eru ekki sam-
mála um persónulegar ráðstaf-
anir barna sinna.
Ekki eru allir samála um
nauðsyn slíkrar stofnunar, og
tel ég, að hið opinbera eigi
ekki að hafa slík afskipti af
persónulegum málefnum ein-
staklinganna, enda virðist sem
betur fer ekki vera slík hætta
á misbeitingu foreldravalds nú
á tímum eins og var áður fyrr.
Við samningu þessarar greinar yar
stuðzt við fyrirlestra prófessors Armanns
Snævars í sifjarétti og við kennslubæk-
ur Anders Brattholms, Carls Jakobs
Arnholms og Ernsts Andersens í sifja-
rétti.
Guðrún Erlendsdóttir.
Guðmundur Þórarinsson (13 ára):
Þau skilja mig ekki
Skólastíll
Það er svona heima hjá mér, að það skilur mig
enginn. Alltaf þegar ég segi eitthvað og þá botna þau
aldrei í mér. Þá er bara sagt: „Sorrí, ég skil þig ekki.
Skýrðu þetta nánar.“ Oft þegar ég bið um pening til
að fara í bíó, Tómstundahöllina eða Rósina, þá er
alltaf sagt: „Þú hefur ekkert þangað að gera. Þú átt
að læra eða lesa.“ Maður verður að hálfvita ef maður
situr hálfan daginn í skóla og svo læra það sem eftir
er af deginum til dæmis.
Kennararnir skilja mann ekki. Þeir segja: „Þú átt að
hjálpa mömmu og pabba.“ Þræla allan daginn! Skóli
á morgnana. Vakna klukkan 8 og beint í skólann til
klukkan 3 og 4 á daginn, og svo heim að læra allan
þennan helling. Svo þegar maður er búinn að því að
éta kvöldmat, hjálpa mömmu og pabba við uppvaskið,
og svo þegar maður ætlar út, þarf maður að taka til
nestið mitt, og svo þegar maður ætlar út, er klukkan
orðin 9 og 10. Þá nennir maður ekki út svona seint,
enginn krakki úti.
Okkur langar til að leika okkur á daginn og læra á
kvöldin og vaska upppp. Oj bjakk. ♦