Samvinnan - 01.02.1972, Síða 36

áður, og verkkunnáttukröfur
eru nú slíkar, að langa þjálfun
þarf til að uppfylla þær. Af
þessu leiðir, að þjóðfélagið
krefst þess, að unglingar séu
börn löngu eftir að náttúran
sjálf hefur útskrifað þá sem
fullgilda menn og konur. Við
sjáum af þessu, að viðkvæm
barnslundin hefur mörg horn
að reka sig á; mótunin er svo
hröð og óvægin, að eðlilegt er,
að margur kveinki sér undan.
Hópurinn sem er þjakaður af
minnimáttarkennd vex þvi
stöðugt; að því vinnur skóla-
kerfi; að því vinnur krafa um
hraða verkkunnáttu á gjörsam-
lega ókunnum sviðum. Nú,
gleymum því ekki heldur, að
uppeldi baina færist æ meir á
hendur barna. Ég á við, að
áður glímdu faðir og sonur við
vandamálin, sem upp komu, nú
sonurinn og einhver félaginn á
götunni. Barnaskapshegðunin
hlýtur því að aukast, annað
væri hreint út sagt óskiljan-
legt. Enn er það ekki í tízku,
sem hlýtur þó að reka að, að
væna þá einstaklinga, sem
undirmálsmenn eru, um and-
lega getu og þroska. Þetta fólk
sér, að öðru jöfnu, um fjölgun
þjóða, uppeldi stærri og stærri
hluta æskunnar. Enn vil ég
draga tvo pensildrætti í þessa
mynd. Sá hluti hinna eldri, sem
helzt skiptir sér af unglingun-
um og erfiðasta aldri þeirra,
er sá sem ekki fellur i jafn-
aldrahópinn, vegna vanþroska,
leitar sér jafningja í lægri ald-
urshópunum. Því meiri sem
van^roskinn er, því hættulegri
eru þessi áhrif. Seinni pensil-
drátturinn er, að fleiri og fleiri
börn eru svipt heimilum sin-
um vegna skilnaðar foreldra,
drykkju eða slíkra sjálfselsku-
hátta.
Vanmáttarkenndin
Ef ég leita að samnefnara
fyrir vandamál þeirra unglinga,
sem starf mitt kemur mér í
kynni við, þá er hann án alls
efa vanmáttarkenndin. Sem
svar við henni hlýtur æsku-
lýðsstarf, fyrir þessa unglinga,
að miðast. Lika björgunarstarf-
ið. Nái það þvi ekki, þá er
starfsemin aðeins peninga-
eyðsla og til ógagns.
Fyrir nokkrum árum bar ég
fram þá tillögu, að borginni
yrði skipt í nokkur hverfi, og
í hverju þeirra kysu foreldrar
sér ráð, sem sæju um öll æsku-
lýðsmál á viðkomandi stað.
Foreldrunum sjálfum yrðu
fengin þessi mál í hendur til
úrlausnar og eftirlits. Ég hugs-
aði mér þetta á þann veg, að
leitað yrði eftir áhugamönnum
innan hóps foreldranna, á ýms-
um sviðum, og hinum yngri
síðan boðin þátttaka eftir því
sem hugur og hæfileikar stæðu
til. Fyrstan tel ég þann kost-
inn, að foreldrar gerðu sér ljóst,
að æskulýðsmál eru ekki eitt-
hvað sem þeim komi ekki við.
í annan stað kemur, að fjöldi
hæfileikafólks mundi koma til
starfa í stað aukavinnusnapara.
Hugsið ykkur, ef þeir sem á-
huga hafa á skólamálum tækju
að koma saman, ræða árangur
náms barna sinna og leiðbeina
þeim heimilum, sem vanrækja
þennan þáttinn. Hugsið ykkur
líka, ef innan veggja skólanna
væri einhver „afi“ eða „amma",
sem börnin gætu snúið sér til,
rætt við vandamál sín, hlotið
leiðbeiningar. Ég er viss um, að
þá þyrfti færri börn að leita
til sálfræðinga og fylla þau þar
vissunni um, að þau teljist ekki
eðlileg. Ég teldi að ávinningur
væri að því, ef iþróttamenn
hverfanna tækju að sinna hin-
um yngri, leiða þá til leiks.
Nú gæti einhver spurt, hvar
ég ætli svona starfi stað. Húsin
eigum við. Við eigum skólana,
og við eigum safnaðarheimilin.
Öllu æskulýðsstarfi, hverju
nafni sem nefnist, yrði þannig
stjórnað frá einni og sömu
hendi, það er foreldraráði
hverfanna. Allt annað æsku-
lýðsstarf yrði með öllu bannað
og því banni fylgt eftir. Full-
trúar foreldraráðanna myndi
síðan æskulýðsráð, stofnun sem
verði gerð óháð duttlungum
pólitískra prilara. Ég trúi ekki
öðru en foreldraráðunum yrði
það léttur leikur að sjá um, að
aldurstakmörkunum að húsum
skemmtanaiðnaðarins verði
hlýtt. Það er furðulegt, að 14
ára börn, telpur, skuli vera leik-
föng stútungskarla á sumum
vínveitingahúsanna. Ekki þurfa
þær annað en segja dyravörð-
um, sumum, að þær séu í fylgd
með Gunnu eða Möggu, þá
opnast allar gáttir.
Starfskynningarstöð
Foreldraráðunum ætla ég og
það hlutverk að leita úrlausnar
þeirra vandamála, sem nú er
skotið beint til barnaverndar-
nefnda og fræðsluráða. Slikt
yrði vænlegra til árangurs, þar
eð þeir, sem um fjölluðu, hefðu
að öðru jöfnu nánari kynni af
vandamálinu, sem við er glímt
hverju sinni; eldurinn brennur
þeim nær. í beinu framhaldi af
þessum tillögum lagði ég aðrar
fram um starfskynningarstöð.
Hugsaði dæmið útfrá þörf
Reykjavíkur og tók því Saltvík
inn í myndina. Ráfandi at-
vinnulausum unglingum fjölg-
ar, og mun fjölga, í sumarleyf-
um skólanna. Þessi leyfi hélt
ég, að bezt yrðu nýtt til kynn-
ingar þeirra atvinnugreina, sem
unglingarnir eiga um að velja.
Sumir þessara þátta færu mjög
vel í Saltvík, og furðulegt má
það vera, ef atvinnuvegirnir
fengju ekki áhuga á að vinna
þessu máli. Ég ætlaði þeim
framkvæmdina, borginni að-
eins að leggja aðstöðuna til.
Þetta hefur þótt bjánalega
mælt og aðeins nýttur þáttur-
inn, sem átti að vera til til-
breytingar, þáttur helgarmóta.
Ég veit vel um skólagarðastarf-
semina. Hún er góð, svo langt
sem hún nær, handa lægri ald-
urshópunum; hinum eldri hæf-
ir hún alls ekki. Það er nötur-
legt að lesa ritgerðir, t. d. 14—
15 ára krakka, um „sumarstarf“
þeirra í skólagörðunum. Slík
reynsla vekur ekki til ábyrgðar.
Hér að framan hef ég rætt
mest um hið fyrirbyggjandi
starf, starfið sem ég tel að helzt
myndi fækka tölu hins niður-
brotna, vanmegna lýðs, sem
ekki kemst af æskuþroskastigi
án hjálpar. Þeir eru margir,
þvi miður, sem fylla þennan
hóp nú. Af þeirri skoðun minni,
að sameiginleg langflestum
þessara unglinga sé uppgjöf
gagnvart lausn þeirra vanda-
mála sem við þeim blasa, leið-
ir, að endurhæfingin verður að
fela í sér örvun til sjálfsvirð-
ingar og um leið veita þá vissu,
að unglingurinn sé jákvæður
þátttakandi ákveðins hóps inn-
an þjóðfélagsins.
Sjósókn
Að þessu verður bezt unnið í
einangrun og í glímu við ný
störf við hlið fullorðinna. Eng-
an stað veit ég vænlegri tii
slíks en skip á sjó. Það er un-
aðslegt að sjá, hvernig nokk-
urra mánaða dvöl á sjó gjör-
breytir sumum þessara ungl-
inga, gerir þá að nýjum mönn-
um. Þeir finna að starf þeirra
hefur gildi fyrir þjóðfélagið, og
slikt vekur þeim gleði. Þegar
þeir koma aftur til baka, eru
þeir orðnir stórir af öðru en
fiflalátum í augum jafnaldra
sinna. Þurfa ekki að hafa þau
í frammi til þess að hljóta þá
virðingu, sem allir ungir þrá.
Þetta er dýrt, það ®r rétt, en
hversu dýrt er þjóðfélaginu að
ala upp vandræðalýð sem það
losnar aldrei við?
Hér er eitt verkefnið enn
fyrir foreldraráðin.
Ef þú lætur frá þér heyra, þá
næst þetta fram; annars deyr
það og fleiri og fleiri unglingar
lenda á sundi í svaðinu.
Kannski þitt barn eða barn
vinar þins, allavega samarfi
þinn til gæða þessa lands. Hann
mænir til þin, vanmáttarlýður-
inn 1972, og hrópar á þig:
Réttu mér hönd.
Hvað ætlar þú að gera?
Sig. Haukur Guðjónsson.
32