Samvinnan - 01.12.1973, Síða 3

Akureyri, 1. nóv. 1973.
Hr. ritstjóri.
Eftir lestur Samvinnunnar
undanfarin ár hefur mér
nokkrum sinnum flogið í hug
að senda þér línu, einkum í
þeim tilgangi að taka undir
hinar réttmætu og vel fram
settu athugasemdir og ábend-
ingar í bréfum til þín frá Gísla
bónda Magnússyni 1 Eyhildar-
holti.
Af þessu hefur þó ekki orð-
ið, en eftir að ég hafði lokið
lestri síðasta heftis (67. árg. 5.
tbl. 1973), varð mér það á að
lýsa ánægju minni með eftir-
farandi stöku:
sam hefur manni sýnt, að
hann
sinni vöku haldið getur
og það sannað, að hann kann
á því tök að gera betur.
Ármann Dalmannsson
Vestmannaeyjum, 25. nóv. 1973.
Herra ritstjóri.
Það var merkileg tilraun að
taka fyrir einn málaflokk í
hvert hefti Samvinnunnar.
Viðfangsefnin misáhugaverð
lesendum eftir þeirra andlegu
„innréttingu". Þegar til lengd-
ar lætur kynni þetta að vera of
fast form. í öðru lagi hlýtur
að koma á daginn, að ýmsir
þeir, sem til málþings eru
leiddir, hafa ekki margt at-
hyglisvert að segja okkur. Nóg
um það.
íslensk menning í fortíð og
framtíð í síðasta hefti fannst
mér takast vel. Eg ætla að
drepa á fáein atriði sem þá
voru á dagskrá.
Eg get ekki fallist á, að
Eddukvæði séu „leiðinlegar
gullaldarbókmenntir". Eddu-
kvæði með skýringum þykir
mér skemmtileg bók. En eg
held að það sé rétt hjá GJÁ,
að þessu efni sé spillt í skólum
með háfræðilegu stagli. Og eg
vil bæta við: eins og mörgu
öðru, til að mynda náttúrlegu
íslensku máli með allt of mikilli
málfræðilegri sundurlimun.
Vésteinn Ólason heldur að
fólk lesi íslendingasögur ekki
minna en áður. Eg man hálfa
öld aftur í tímann, og eg tel
að breytingin sé mikil. í mínu
ungdæmi las almenningur ís-
lendingasögur ef til náðist,
ungir og gamlir. Eg var víst níu
ára, er bóndi í sveitinni lofaði
að ljá mér Njálu. Mamma átti
seinna erindi á bæ þessa bónda
og eg bað hana lengstra orða
að gleyma ekki að koma með
Njálu. Eg beið í ofvæni lengi
dags, en hún kom Njálulaus —
bókin i láni. Eg öskraði af
vonbrigðum. Þetta væri óhugs-
andi nú á dögum. Nú hafa allir
úr svo miklu að moða af spenn-
andi lestrarefni, að íslendinga-
sögur þykja ekki eftirsóknar-
verðar. Eg hef starfað í al-
menningsbókasafni á þriðja
tug ára í allstórum kaupstað.
Alger imdantekning að spurt
sé um íslendingasögur, nema
þá skólanemendur, en þeir
biðja um vissar sögur sem
kennarinn segir þeim að lesa
eða hafa við samning ritgerða.
— Eg veit að íslendingasögur
skarta í mörgum skáp, en eru
sjaldan teknar þaðan nema til
að dusta af þeim rykið. Eg held
að fremur fáir kaupi fornritin
til þess að koma sér upp stöðu-
tákni. Menn hafa sagt mér, að
þeir hafi ekki tíma til að lesa
sögurnar; því valdi m. a. lang-
ur vinnutími, blöð, útvarp,
sjónvarp, jaml og argaþras
hversdagslífsins. — Hitt er
staðreynd að ungir og gamlir
lesa þjóðsögur og hafa hið
mesta gaman af.
Alþýðumenningin var á dag-
skrá, eða eigum við að segja
sveitamenningin. Haraldur
Ólafsson hafði þá skoðun, að
kvöldvakan, jólin o. fl. væri
19du aldar fyrirbæri og dansk-
ur innflutningur. Eg held að
sveitafólkið hafi rambað á sín-
ar kvöldvökur án vitundar um
danskan uppruna. En kvöld-
vakan, með lestri íslendinga-.
sagna, rímnakveðskap og ridd-
arasögum, þessi svokallaða
„akademía baðstofunnar", var
alls ekki haldin á hverjum bæ.
Það voru betur stæðu heimil-
in sem bjuggu við nokkum
bókakost. Hin áttu ekki bækur,
nema gamalt guðs orð svokall-
að. Á sumum heimilum voru
bækur aldrei hafðar á glám-
bekk, vegna þess að þá var
enginn friður fyrir ásókn af-
bæjarmanna að fá þær að
láni.
En danskrar menningar
gætti verulega í sjávarþorpum.
Vestmannaeyjar t. d. var frem-
ur danskt þorp en íslenskt
fram að þjóðhátíð (1874), jafn-
vel lengur. Flestir kunnu
dönsku. Stofninn í lestrarfé-
laginu voru danskar bækur,
mest fræðirit sem Jón Sigurðs-
son útvegaði hjá stjórninni.
Bændur og tómthúskarlar lásu
þessi rit ár eftir ár, jafnvel
lærðu þau. Þetta var þeirra
akademía. Vestmannaeyjar
voru raunar dönsk eign fram-
yfir miðja 19du öld.
Sjálfvirki ofnkraninn
Ný gerð • öruggur ■ einfaldur • smekklegur
Kraninn meö innbyggt þermóstat er hvildarláust á
veröi um þægindi heimilisins, nótt og dag afstýrir hann
óþarfa eyðslu og gætir þess, aö hitinn sé jafn og
eólilegur, þvi aö hann stillir sig sjálfur án afláts eftir
hitastigi loftsins í herberginu. Fyrir tilstilli hans þurfið
þér aldrei aó kviöa óvæntri upphæö á reikningnum, né
þjást til skiptis af óviðráóanlegum hita og kulda í eigin
ibúö, af þvi aó gleymdist aö stilla krana eöa enginn var
til aö vaka yfir honum.
s
Samband íslenzkra samvinnufélaga |
Innflutningsdeild I
Sambandshúsið Rvik sími 17080 |
3