Samvinnan - 01.12.1973, Síða 38

listsköpun niður, en ég er líka
vantrúaður á kapítalíska kerf-
ið, því það hefur gert alla skap-
aða hluti að söluvarningi. Það
eru þarna tveir kostir, sem
báðir eru slæmir, og þá er
spurningin, hvort hægt sé að
finna einhvern annan kost.
Gætum við til dæmis ekki haft
frumkvæði um að skapa þriðja
kostinn hér á íslandi? Þurfum
við endilega að lifa nákvæm-
lega einsog hinir?
Stefán: Eru það ekki pening-
arnir sem skapa þörfina fyrir
alla þessa arkítekta og hönnuði
og auglýsingamenn og guðveit-
hvað? Við þurfum ekki að vera
feimin, þó við ætlum að græða
eitthvað.
Gylfi: Útaf þessu sem Hörður
var að segja má benda á, að
nú er kominn fram geysistór
hópur ungra myndlistarmanna,
sem vinna alls ekki fyrir mark-
að; þeir vinna ekki til að selja.
En ríkið eða aðrir opinberir
aðilar hafa ekki tekið við sér,
þannig að þeir hafa engan líf-
eyri af vinnu sinni. Ég er ekki í
nokkrum vafa um, að þessir
ungu menn munu halda áfram
að vinna með þessum hætti,
sem er gerólikur þeim vinnu-
brögðum sem við höfum átt að
venjast, og þá er spurningin,
hvernig þeim verði tryggð að-
staða til að vinna áfram.
HörSur: Höfum við lif að á okk-
ar myndlist?
Gylfi: Kannski ekki, en ég held
að ástandið hafi aldrei verið
verra i sambandi við sölu ungra
myndlistarmanna.
Gísli: Gerðist ekki nákvæm-
lega það sama með September-
málarana á sínum tíma? Voru
þeir nokkuð að vinna fyrir
Hörður: Við spyrjum, hvað sé
hægt að gera einsog ástandið
er nú. Við erum að tala um
arkítektúr, og það var spurt
um samband arkítektúrs og
myndlistar. Hér er búið að
byggja bæði ljót hús og falleg
hús; það er semsé búið að
byggja gríðarlega mikið, en
það hefur engum manni dottið
í hug að hafa myndlistarmenn
með í ráðum, fá myndlistar-
mennina og listiðnaðarmennina
inní þetta samstarf. Ég er bú-
inn að kenna síðan 1953 og
markaðinn? Seldu þeir nokk-
uð þá?
Hörður: Ég hef aldrei unnið
fyrir markað, aldrei á ævinni.
Gylfi: Ég er ekki að tala um, að
menn vinni með því hugarfari,
að þeir séu að vinna fyrir
markað.
Stefán: Ég er hinsvegar þann-
ig tengdur þessum vélum og
markaði, að ég kemst ekki hjá
að viðurkenna, að þörf sé fyrir
markað og að hann sé óhjá-
kvæmileg staðreynd.
Jón: Mér finnst skjóta hérna
skökku við, nema ég hafi mis-
skilið orð Gylfa áðan. Mér
fannst hann segja, að ungu
myndlistarmennirnir hefðu að
kjörorði: „Ekki listin fyrir list-
ina, heldur listin fyrir fólkið.“
En nú segir hann, að þessir
sömu menn máli alls ekki fyrir
markað. Ætla þeir þá bara að
horfa á myndirnar sjálfir?
Gylfi: Nei, en myndirnar eru
gerðar í því formi, að einstakl-
ingar kæra sig kannski alls
ekki um að eiga þær.
Jón: Þeir vilja ekki eiga þær?
Opinberir aðiljar eða félags-
samtök eru þó líka viss mark-
aður.
Gylfi: Kannski væri réttara að
orða það öfugt. Ungir mynd-
listarmenn kæra sig yfirleitt
ekki um sölu til einstaklinga.
Pólitísk myndlist, sem er mjög
i uppsiglingu núna, er ekki fyr-
ir eitt einasta hemili, að
minnstakosti meðan listamenn-
irnir eru svo blankir að þeir
geta ekki búið til nema eitt
eintak af hverri mynd. Fjöl-
miðlun myndlistar er mjög
erfið hér á landi enn sem kom-
ið er.
þekki nokkuð vel til þessara
mála, og ég leyfi mér að full-
yrða að hér á íslandi sé grið-
arlega mikið af hæfileikafólki
á myndlistasviðinu. Og það eru
ekki alltaf mestu hæfileika-
mennirnir sem komast í sviðs-
ljósið, þvi það þarf meira til
en hæfileika eina saman til að
þola ástandið sem ríkir: það
þarf þrautseigju og vissa hörku.
Á miðöldum var kirkjan hins-
vegar gráffug í list, og þá komu
hæfileikarnir til skila. Hvernig
eigum við þá að skipuleggja
þessi mál í nútímanum, þannig
að ekki fari fyrir hæfileika-
fólkinu, sem nú er við nám,
einsog stofublómi sem sett er
útí kuldann, þar sem það deyr?
Við þessir gömlu jálkar þolum
kannski ástandið, en ég er ekki
viss um að yngra fólkið þoli
það. Og svo erum við líka að
vissu leyti dauðir. Ef ég væri
menntamálaráðherra, væri ég
ekki í neinum vandræðum með
að leysa þennan vanda: Ég
mundi fara að dæmi Krists í
musterinu og reka út þetta
fólk, sem Jón var að tala um,
og taka inn gáfaða menn í
staðinn og fá þeim í hendur
verkefni.
Guffrún: Ég verð nú að segja
að það sem Hörður segir um
dauðu blómin, sem rifin eru
upp með rótum og látin útí
kuldann til að deyja eftir að
námi í Myndlista- og handíða-
skólanum lýkur, á eiginlega
líka við um íslenzka arkítekta.
Þar er nákvæmlega sama uppá
teningnum. Við komum heim
frá þessum skólum okkar og
erum kannski full af áhuga, en
hverju mætum við þegar heim
kemur? Við hittum fyrir á-
kveðna stofnun sem heitir Hús-
næðismálastofnun rikisins, sem
selur niðurgreiddar teikningar
samkvæmt fyrirmælum ákveð-
ins ráðuneytis, og þar er ekki
einn einasti arkítekt. Ef á að
fara að teikna fyrir landsbyggð-
Gísli: Þessu er öðruvísi farið
hjá okkur listiðnaðarmönnum,
þvi okkur hefur tekizt að ná
töluverðum tökum á þeim
markaði, sem við erum að etja
við, á tiltölulega skömmum
tíma, ánþess að hafa nokkurn
mann i nokkurri stofnun til að
hjálpa okkur eða beita fyrir
okkur, á sama tíma og ýmsar
stéttir, einsog til dæmis arkí-
tektar, hafa þó haft menn í
öllum stöðum til að hafa áhrif
á gang mála. Það er ekki nema
eitt ár síðan síðasti arkítekt-
inn fór frá Húsnæðismála-
stofnuninni.
Jón: Má ég koma því hér að
strax, að arkítektar sem stétt
hafa ekki menn í hinum og
þessum stöðum, einsog Gísli
heldur fram, til þess að starfa
að málefnum arkítekta.
Gísli: Þetta eru þó menn sem
eru menntaðir til þessara
ina, hittum við fyrir aðra
stofnun, sem heitir Teikni-
stofa landbúnaðarins sem deil-
ir út ókeypis teikningum. Þar
er einn arkítekt. Við hittum
fyrir húsameistara rikisins.
Hann er með skrifstofu, en
afþví við erum á íslandi, þá
er svo fínt að vera húsameist-
ari ríkisins, að framhjá hon-
um er mjög erfitt að komast.
Jón: Það er sko ekki fint leng-
ur!
Guffrún: Víst er fínt að vera
húsameistari ríkisins.
Jón: Hvaða fólk blandar þú
eiginlega geði við?
SAM: Þarna erum við með
sósíalískt skipulag, ríkisreknar
stofnanir . . .
Guffrún: Sem ekki leiða til
neins nema spillingar.
SAM: Er það ekki þetta sem
Halldór Laxness átti við, þeg-
ar hann talaði um „sósíalisma
andskotans“?
Jón: Jú, því við höfum tekið
það versta úr báðum kerfum.
Við höfum galla sósíalismans í
sambandi við alræði ríkisvalds-
ins og verstu annmarka kapí-
talismans þar sem hæfileika-
leysið ríður húsum í krafti ein-
staklingsframtaks, persónu- og
flokkssambanda.
starfa og hljóta að hafa við-
horf sinnar starfsgreinar. Það
sem við eigum við að etja eru
í flestum tilfellum kaupsýslu-
menn, sem hafa ekkert annað
en peningavitið.
Jón: Þeir geta verið bráðgáfað-
irir þó þeir eigi peninga. Mér
leiðist heldur þessi peninga-
sálflækja.
Gísli: Það hefur þó tekizt með
þessum litla mannafla, sem við
höfum yfir að ráða, að ná viss-
um undirtökum.
Gylfi: En við verðum að gera
okkur grein fyrir því, að kaup-
sýslumennirnir sjá meiri mögu-
leika á gróða með því að virkja
auglýsingateiknara. Það er það
sem er eitt meginatriðið í þessu
máli, en ekki skilningur þeirra
eða ást á listrænum vinnu-
brögðum.
Blómin útí kuldanum
Ekki leiksoppar
38