Samvinnan - 01.12.1973, Page 50

Örn H. Bjarnason
nOKKRAR
HUGDCTTUR
Um ICIKRITIÐ
ég hana frá mér, á fjórða degi sakna ég
hennar sjúkur af ást. Hvers vegna, — ég
veit það ekki.
18
Gefðu upp eins lítið og hægt er. Láttu
áhorfandann ráða gáturnar. — Líttu aft-
ur á Tartuffe: Frá fyrstu setningu verks-
ins tala leikverurnar um persónu Tartuff-
es. En það er ekki fyrr en upp úr miðju
verki sem Tartuffe birtist sjálfur á svið-
inu. Moliére vekur forvitni áhorfandans;
lætur hann biða Tartuffes og sér til þess
að leikverunum beri ekki saman þegar
þær lýsa Tartuffe. Áhorfandinn verður
sjálfur að spá í hvers konar maður Tart-
uffe er í rauninni. — Láttu áhorfandann
taka þátt í sköpun leiksins og treystu í-
myndunarafli hans í blindni. Bezta með-
alið til að halda áhorfandanum við efnið
er að leggja fyrir hann gátur og veðja á
útsjónarsemi hans, þannig verður áhorf-
andinn virkur. Æðsta takmark hvers leik-
skálds er að gera áhorfandann virkan í
leiknum, þvi aðalpersóna hvers leikrits
er áhorfandinn.
19
Hlustaðu eftir tali fólks. Hvernig það
mismælir sig og missir vald yfir hugsun-
um sínum. Mismæla leikverur þínar sig?
Hvaða mál tala þær?
20
Buster Keaton segir frá athyglisverðri
staðreynd í æviminningum sínum. Faðir
Busters var farandleikari og eitt af leik-
atriðunum á dagskrá hans var, að hann
slengdi Buster um þvert og endilangt
sviðið og þóttist misþyrma honum á alla
vegu. Ef Buster var grafalvarlegur og
svipbrigðalaus undir barsmíðunum, velt-
ust áhorfendur um af hlátri, en stykki
honum bros af vör hættu áhorfendur að
hlæja. Hafðu þessa niðurstöðu Busters í
huga. Atburðarás sem er i andstöðu við
textann, eða texti sem er þversögn við
ástand núsins, býr yfir sprengikrafti.
Keaton sannaði þetta bæði með leik sín-
um og efni kvikmynda sinna. Leikhúsið
verður að búa yfir sprengikrafti. ^
TRÉÐ
Þráinn sat við skrifborðið og kom sér ekki
að nokkru verki. Ýmist fiktaði hann við bréfa-
klemmur eða strengdi rauða teygju milli fingra
sér. í hvítmálaðri gluggakistunni var urmull af
svörtum fiugum. Ein og ein var að reyna að
komast út, en flestar voru dauðar eða þær
lágu afvelta á bakinu og mjóir fætur þeirra
fáimuðu blindandi út I rykmettaða svækjuna.
Þessi dagur yrði erfiður, hugsaði Þráinn, ekki
tilbreytingarsnauður eins og hinir dagar árs-
ins, heldur erfiður.
í gær hafði forstjórinn viljað finna hann,
kallað hann inn á teþpi eins og starfsfólkið
orðaði það. Það var ekki oft að hann átti erindi
við Þráin. Stundum töluðust þeir ekki við
mánuðum saman, hittust I mesta lagi á snyrt-
ingunni og kinkuðu kolli hvor til annars I spegl-
inum eða I lyftunni og hún var svo hraðgeng,
að það tók því ekki að brjóta upp á samræð-
um. En sem sagt I gær hafði hann fengið þessi
skilaboð. Kannski er það launahækkun, hugs-
aði hann, en minntist ekki á það við konuna,
þegar hann kom heim I hádeginu, vildi ekki
vekja hjá henni falskar vonir.
Klukkan tvö stóð hann svo við dyrnar, lagaði
bindið og gáði að buxnaklaufinni eins og hann
var vanur, þegar mikið var í húfi. Hann bank-
aði tvö létt högg.
„Kom inn,“ var kallað og þegar hann opn-
aði stóð forstjórinn úti við glugga og frádregin,
efnismikil gluggatjöldin voru eins og rammi um
mildan hnakkasvip hans. Hann sneri sér við.
„Nú, eruð það þér?“ sagði hann, „fáið yður
sæti.“ Þráinn gerði það, en forstjórinn byrjaði
að ganga um gólf og leðurbrakið úr velhirtum,
svörtum skóm hans hvarf ofan I teppið og
varð þar að smá tísti. Þumalfingurna hafði
hann í vestisvösunum.
„Þér vitið, að við ætlum að hefja miklar fram-
kvæmdir I sumar,“ sagði hann og staðnæmd-
ist, „bæta stórri álmu við þetta hús hérna.“
Þráinn sat teinréttur eins og hálsinn á honum
væri I gifsi. Hendurnar voru á hnjánum og
hann hlustaði með öllum likamanum og fing-
urnir vissu fram. „í gær var teikningin sam-
þykkt," hélt forstjórinn áfram, „og það kemur
I Ijós, að tréð hér útí porti þarf að fjarlægj-
ast.“ Tréð, hugsaði Þráinn .... TRÉÐ að
fjarlægjast? . . . Nei. . . Það gat ekki verið.
Þessi eini Ijósi punktur I þvi umhverfi, sem
starfsfólkinu hafði verið úthlutað. Hann ætlaði
að malda I móinn, en komst ekki að.
„Á morgun koma hingað nokkrir verkakallar
og kranabíll," sagði forstjórinn, „og ég vildi
biðja yður að hafa yfirumsjón með verkinu,
sjá um að allt fari vel fram.“ . . . Átti nú að
ota honum I skítverkin, hugsaði Þráinn. Upp-
hátt sagði hann:
„Á ekki framkvæmdadeildin að annast svona
lagað?“
„O—jú, strangt til tekið,“ sagði forstjórinn,
„en þér hafið tiltrú fólksins hér I þessu fyrir-
tæki, og verði einhver óánægja með þessa
ráðstöfun, ættuð þér að geta bælt hana nið-
ur.“ Hann gekk nú yfir að skrifborðinu og
studdi þar á hnapp.
„Bíður nokkur?“ umlaði hann eins og ofan
I bréfadraslið á borðinu.
„Jú, tveir menn,“ sagði kvenmannsrödd og
forstjórinn sleppti hnappnum.
„Sem sagt, þá er allt klappað og klárt,“ sagði
hann, „bara halda fólkinu I skefjum." Þar með
lét hann á sér skilja að samtalinu væri lokið.
Þráinn ætlaði að mótmæla, en hugsaði með
sér að betra væri að athuga sinn gang, sofa
á þessu og vita hvort nóttin færði honum ekki
50