Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.03.1914, Side 30

24
þarfur og dýr milliliður, stjett, sem ekkert framleiðir, en
lifir á vinnu framleiðandi stjetta. Öll sanngirni mælir með
því, að þeir, sem vinna, fái það rjettlátlega úti látið, sem
þeir vinna fyrir. Og þetta er eitt aðalatriðið á stefnuskrá
kaupfjelaganna.
Pað gegnir því furðu, hve seinir menn eru að styðja
þennan fjelagsskap. Með því fyrirkomulagi, sem er, fá
framleiðendur eigi nema part af þeirri fjárupphæð, sem
söluafurðir þeirra kosta, og neytendur verða, hins vegar,
aó greiða kaupmanninum drjúgum meira fyrir nauðsynj-
ar sínar, en hægt er að fá þær í góðu kaupfjelagi. Af
verði blautfiskspunds, sem keypt væri á íslandi, fyrir 4—
5 aura, en selt í útlöndum fyrir 40 — 50 aura, renna 4 —5
aurar inn í bú sjómannsins, sem hættir lífi sínu og heilsu
og leggur einatt á sig vökur og erviði við fiskiveiðarn-
ar, en 40—50 aurar, að frá dregnu innkaupsverði, flutn-
ingskostnaði og þess konar, renna í vasa kaupmannsins
og milliliða hans, sem lifa »í vellystingum praktuglega«.
Hví styðja menn þá ekki kaupfjelögin sjálfs sín vegna,
málefnisins vegna, og vegna þjóðarinnar í heild sinni?
»En hvað verzlunin okkar er að verða innlend,« segir
fólkið. »Hvað kaupmönnunum fjölgar.« Pað hvílir eins-
konar ytri Ijómi yfir vexti íslenzku kaupmannastjettarinn-
ar. En hvað nær hann djúpt? Því miður mun hag margra
íslenzku kaupmannanna vera þannig varið, að þeir eru
efnalausir og skyldugir þjónar erlendra stórkaupmanna,
sem lána þeim vörur. Fæstir þeirra hafa miklar líkurfyr-
ir því, að verða efnalega sjálfstæðir. Og það væri blár
stórkaupmaður sem ekki gerði sitt ítrasta til að hafa
tangarhajd á þessum smásölum framvegis.
Petta er óneitanlega rotið fyrírkomulag, en heiðarlegt
að því leyti sem það er viðleitni í þá átt, að gera verzl-
unina innlenda.* En þjóðrækni íslenzkra kaupmanna þekkir
* Þar sem svona er ástatt, sem því miður mun of víða vera, er
það villandi að kalla verzlunina innlenda. Hún er þá að eins út-
bú frá erlendum auðmanni, sem ekki þekkir landsmenn nje þarf-