Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.05.1917, Side 50

48
‘Nei, að ætla sér að gera íslenzka verzlun heil-
forigða með því að lögleiða allsherjar landsverzlun væri
«ráð.
Hitt er annað mál, að eigi er annað sýnna en að
'landsverzlun verði eina fyrirkomulagið sem bjargað
geti verzlun með þær vörutegundir, sem fallnar eru í
hendur svo öflugum einokunarfélögum, að engir aðrir
:fái rönd við reist, verði að ganga frá.
Það er annars dálitið gaman að gera sér grein fyrir
því, hvernig eígingjörnu hvatirnar í sinni hrykalegustu
mjmd, auðgræðgin frá einokunaröldinni, gengur aftur.
Meðan alt laut einveldi átti hún hægt um vik með
að skapa sér forréttindin sem þurfti til þess að ná valdi
á heilum þjóðum, og sá einn vandinn þá að stilla svo
i hóf, að eigi hlytist af alger dauði þeirra sem kúga
þurfti.
Þegar svo að einveldinu varð komið fyrir kattar-
nef, héldu menn að einokunaraðstaðan væri jafnframt
úr sögunni.
En síðan hefir það sýnt sig, að hún átti sér of
djúpar rætur í manneðlinu til þess að verða ráðin af
dögum, hún hefir »gengið aftur« og nýtur nú að auð-
magns í stað einveldis, reynir að ná undir sig heims-
framleiðslu einhverra þeirra hluta, sem eigi verður
.komist af án, og ræður síðan verðinu alvöld, eða þar
sem ekki þarf svo mikils með, að stofna þá til verzl-
•unarfyrirtækja með ákveðnar vörutegundir með því
fjármunalega bolmagni, að engum komi til hugar að
leggja út í samkeppni.
Bryddir nú á báðum þessum einokunaraðferðum
(hér á landi, og annari þeirra óáreittri haldist uppi að
vinna þjóðinni stórvægilegt ógagn um all-langt skeið.
Er hér átt við Hið íslenzka steinolíuhlutafélag, eins og
jþað nefnir sig nú.