Neisti - 01.06.1968, Qupperneq 14

PSPÍS*
JÓHANN PÁLL ÁRNASON
Ax..j ri i 1y*v\ AI Atvinnulýðræði, þátttaka framleiðendanna sjálfra f skipulagningu og
/m iviimuiyur CTÍ UI Stjóm framleiðslunnar, er hin síðustu ár eitt af þeim málum, sem efst
eru á dagskrá f röðum verkalýðshreyfingarinnar og sósíalfskra stjórn-
málasamtaka um heim allan. Hér er reyndar ekki imi algjörlega nýtt
vandamál að ræða; höfundar hins vísindalega sósialisma gerðu ráð fyrir
"sjálfstjóm framleiðendanna" sem einum af hornsteinum þess nýja þjóð-
skipulags, sem þeir börðust fyrir, en af margvíslegum ástæðum hefur
þessi hlið sósfalismans um langt skeið horfið f skuggann fyrir öðrum.
Endurvakning hennar - enn sem komið er fyrst og fremst fræðileg - á
sór ýmsar rætur. f Vestur - Evrópu, þar sem hún hefur mest verið til
umræðu, byggist hún á tveim aðalforsendum. Annars vegar hefur hin
daglega barátta verkalýðshreyfingarinnar 1 vaxandi mæli snúizt um vald-
ið á framleiðslusviðinu og ekki aðeins kjaramál 1 þrengsta skilningi
orðsins. Samruni ríkisvaldsins og efnahagskerfisins hefur opnað augu
verkalýðshreyfingarinnar fyrir því*, að jafnvel hin hversdagslegustu
hagsmunamál hennar snerta valdahlutföllin í'þjóðfólaginu sem heild og
innan hinna einstöku fyrirtækja. Samtímis þvíhefur síðustu 10-15 árin
sprottið upp f Vestur-Evrópu á grundvelli yfirstandandi tæknibyltingar
fyrirbæri, sem stimdum er kallað "hin nýja verkalýðsstétt", en það eru
nýir starfshópar faglærðra verkamanna, sem í hagsmunabaráttu sinni
hafa látið sig stjórn fyrirtækjanna miklu meira skipa en titt var áður um
verkalýðsstéttina. Sumir vinstri-sósíalistar f Vestur-Evrópu ( einkum
f Frakklandi) hafa dregið af þessu þá ályktun, að þessi hluti verkalýðs-
stéttarinnar hlyti 1 náinni framtíð að verða helzti grundvöllur sósfa-
lískrar stjórnmálahreyfingar.
Hér með er komið að hinni hlið málsins: atvinnulýðræðið hefur ekki
aðeins verið baráttumál hinnar faglegu verkalýðshreyfingar, heldur hafa
fylgt þessu eftir tilraunir til að finna því" veglegri stað en áður f áætlun-
um um breytingu þjóðfélagsins f sósíalíska átt. Hér kemur tvennt til:
Annars vegar hefur augljós nauðsyn þess að undirbúa hina sósíalísku
byltingu f áföngum beint athyglinni ekki hvað sfzt að sjálfum rótum hins
borgaralega valdakerfis, yfirráðunum á framleiðslusviðinu; og á hinn
bóginn hefur reynslan af uppbyggingu sósfalismans til þessa áþreifanlega
INlKdCTn
14