Andvari - 01.06.1964, Page 42

40
BIRGIR TI-IORLACIUS
ANDVARI
Matthías Þórðarson liélt fram þeim fána,
sem áður er nefndur, — livítum krossi í
hláum feldi með rauðum krossi í miðju.
A fundinum var fánagerð meirihluta
nefndarinnar samþykkt með öllurn þorra
atkvæða og nefndinni falið að annast
frekari framkvæmdir í málinu.1)
Hlaut hláhvíti fáninn miklar vinsældii
meðal landsmanna, er birtust m. a. í
ályktun Þingvallafundarins 1907 og fjölda
fundarsamþykkta víða um land. Beittu
stúdentar og ungmennafélög sér mjög
fyrir því, að þessi fáni yrði upp tekinn.
Tvö stórskáld ortu um hann kvæði, -—
Stephan G. Stephansson og Einar Bene-
diktsson.2) Kvæði Einars, ,,Til fánans",
lýkur þannig:
„Meðan sumarsólir bræða
svellin vetra um engi og tún
skal vor ást til íslands glæða
afl vort undir krossins rún,
djúp sem blámi himinhæða,
hrein sem jökultindsins brún.“
Edvard Brandes skrifaði aftur á móti
háðgrein í „Politiken" um fánamál Is-
lendinga og líkti því við, að Amager
vildi fá sérstakan fána. Orti hann og birti
fánasöng Amagerbúa, sem hann lagði til
að hefðu gulrót í sínum fána.3)
í 3. gr. „uppkastsins" 1908 (Uppkast
að lögum um ríkisréttarsamband Dan-
merkur og lslands), var ákvæði um, að
Island og Danmörk hefðu sameiginlegan
kaupfána út á við — og þá vitanlega hinn
danska — en um það munu íslendingar
hafa átt að vera sjálfráðir, hvort þeir hefðu
1) ísl. fáninn. Skýrsla frá nefnd þeirri, sem
skipuð var af ráðherra Islands þ. 30. des.
1913 til að koma fram með tillögur til stjórn-
arinnar um gerð íslenzka fánans. Rvík 1914.
2 Hafblik, 1906, hls. 183. Andvökur, 1939,
hls. 21.
3) Frásagnir uni Einar Benediktsson, Rvík
1942, hls. 65.
sérstakan fána heima fyrir. „Uppkastið"
var fellt, eins og alkunna er.
A Alþingi 1911 fluttu þeir Benedikt
Sveinsson, Bjarni Jónsson frá Vogi,
Jón Þorkelsson, Skúli Thoroddsen og Jón
Jónsson á Hvanná frumvarp til laga um
íslenzkan fána.1) Skyldi hann vera hvítur
kross í bláum feldi. Frumvarpið var sam-
þykkt í neðri deild, en dagaði uppi í efri
deild, og var hljótt um málið um stund.
En 12. júlí 1913 gerðist atvik á Reykja-
víkurhöfn, sem kom hreyfingu á fána-
málið. Einar Pétursson, síðar stórkaup-
maður, reri um höfnina í logni og sól-
skini á litlum kappróðrarbáti og hafði
uppi hláhvítan smáfána. Danska varð-
skipið „Islands Falk“ lá á höfninni, og
vissi Einar ekki fyrr til en bátur kemur
frá varðskipinu, og er Einar færður fyrir
skipherra þess, R. Rothe. Hann gerði
hinn bláhvíta fána Einars upptækan
sem ólöglegan og sendi lögreglustjóra.2)
Gramdist mönnum þetta tiltæki, og boð-
uðu þingmenn Reykjavíkur til almenns
útifundar að kvöldi sama dags. Voru þar
samþykkt mótmæli gegn fánatökunni og
ályktað, að framvegis sé sjálfsagt að draga
einungis íslenzka fánann á stöng. Viku
seinna samþykkti þingmálafundur í
Reykjavík áskorun til þingmanna bæjar-
ins um að stuðla að því, að íslenzkur fáni
yrði löggiltur þegar á næsta þingi. Einar
Arnórsson ritaði síðar um fánatökuna í
Andvara og taldi að skipherra varðskips-
ins hefði ekki haft lög að mæla í máli
þessu.3) Þessi fáni Einars Péturssonar er
nú í Þjóðminjasafninu (nr. 8593).
1 framhaldi af þessum athurði háru
þingmenn Reykjavíkur, þeir Lárus II.
1) Alþtíð. 1911, A, hls. 372.
2) Agnar Kl. Jónsson: Fánatakan á Reykja-
víkurhöfn sumarið 1913. Saga II, 3, hls. 230.
3) Einar Arnórsson: Fánamálið. Andvari 1913,
hls. 111.