Andvari - 01.06.1964, Blaðsíða 86

84
ERIK S0NDERHOLM
ANDVARI
sernni tíð hefur hann meir og meir orðið
málsvari virkrar mannúðarstefnu, sem
skipar honum til sætis ekki langt frá H.
C. Branner, þótt Erik Knudsen reyndar
leggi miklu meiri áherzlu á, að stefnan sé
virk.
Allt aðra lausn finnum við hjá nokkr-
um öðrum skáldum, sem raunar munu
hafa byrjað í sömu kreppunni, en kynnzt
henni við önnur skilyrði og að lokum
viðurkennt kristindóminn sem lausnarorð
tímans. Þeir standa því nærri Martin A.
llansen. Merkastur þeirra er Ole Wivel
(1921), sem yrkir mjög myrkt og lokað.
Ole Sarvig (1921) aðhyllist einnig þessa
stefnu, og líklega birtist hin kristilega af-
staða á áhrifaríkastan hátt i ljóðabókum
hans (frá og með 1943). Dýpra og meira
meðvitað en nokkur hinna gerir hann
grein fyrir kreppunni, þegar hún er að
skapast, hámarki hennar í algerðum ein-
manaleik og loks sigurvinningunni yfh'
henni í samhygðinni. Á seinni árurn hef-
ur hann reynt sig sem skáldsagnahöfund-
ur og vakti verðskuldaða athygli með
„Stenrosen" (1955), sem lýsir nákvæm-
lega sama ferli. Seinni verk hans af þessu
tagi eru þó naumast nokkurs virði. ). Lund
Andersen (1923), sem orðið hefur fyrir
linnsk-sænskum áhrifum, og A. Bcigh Lar-
sen (1926) fylgja einnig hinni kristilegu
stefnu.
Af eldri kynslóðinni eru enn fremur
nokkur sérkennileg skáld, sem eins og hin
fengu fyrstu mótun sína i kreppunni, en
þó er ekki hægt að skipa í flokk með þeim.
Langmerkastur þeirra er Thorkild Bjérn-
vig (1918), sein tryggði sér nafn sem
lielzta ástaskáld sinnar kynslóðar með
fyrstu ljóðabók sinni „Stjernen bag gavl-
en" (1947), þar sem hinni andlegu
kreppu er lýst Ijóst og lifandi í ástakvæð-
um, sem heita mega einstæð að magnaðri
glóð á þessum íhyglitímum. Seinna hefur
hann eins og hinir reyndar orðið cins og
ofhugall og inniluktur, en ljóminn af
fyrstu bók hans hefur ekki daprazt.
Árið 1948 varð greinilega loftslagsbreyt-
ing, þegar Frank jæger (1926) sendi frá
sér fyrsta ljóðasafn sitt „Dydige digte“,
þar sem hann reyndi alls ekki að ráða
allar gátur tilverunnar og kærði sig koll-
óttan um kreppur, hræðslukenndir og ein-
manaleik. Nei, hann söng í ósviknum
skáldatón um lífið og gleðina, um stúlk-
urnar og náttúruna og litlu börnin, í
þokkafullum, leikandi og glettnum stíl,
sem tryggði honum stóran lesendahóp.
Allt of lengi höfðu menn saknað þessa
tóns, sem Danir hafa svo mikið dálæti á.
Skáldskapur Jægers hefur haldið þessum
aðlaðandi brag; þótt hann hafi vaxið að
þroska, hefur hann ekki glatað ferskleik-
anum. Hárfín kímni hans og sjálfsháð
sést einnig vel í hinni fjörugu minninga-
bók hans „Den unge Jægers ]idelser“
(1953).
Því miður hefur Jæger ekki fengið
marga arftaka, þar eð hin yngri skáld
hafa nánast haldið áfram hinum alvarlega
skáldskap eldri skáldanna, enda hefur
ástandið í heiminum stuðlað að því. Ég
hef einkum í huga allra yngstu skáldin,
sem þó nokkur hafa þegar náð sér tals-
vert niðri í Danmörku. Ef til vill á þetta
einkanlega við um Klaus Rifbjerg (1931)
og Jess 0rnsbo, sem vakti athygli og and-
mæli, þegar út kom fyrsta bók hans árið
1960; enn fremur eru bæði Jórgen Sonne
(1925) og LJffe Harder (1930) af þessum
yngsta skóla og fara báðir miklu lengra á
tilraunaleiðinni og er nánast að líkja við
Erik Knudsen að því er varðar afstöðuna
til samtíðarinnar.
Og hér látum við staðar numið. Vitan-
lega væri hægt að halda upptalningunni
áfram, en það væri tilgangslaust. Framan-
greint yfirlit ætti vonandi að geta gefið
áhugasömum lesanda dálitla hugmynd
um hvað cr að gerast í dönskum skáld-