Andvari - 01.06.1964, Blaðsíða 80

ERIK S0NDERHOLM:
Danskar bókmenntir 1940-60
Síðari grein.
111
Einkennandi er fyrir framangreinda
höfunda tvo, að þeim hefur heppnazt að
hræða saman gamalt og nýtt, heimafengið
og aðfengið, í mjög persónulega steypu;
báðir hafa gert formtilraunir undir áhrif-
um frá útlöndum, en báðir hafa verið
menn til að tjá bæði sig og samtíð sína á
fullnægjandi hátt; nú þegar má því segja,
að skáldskapur þeirra hafi á sér klassískan
svip.
Slíkt getur maður aftur á móti ekki
fortakslaust sagt um aðra prósahöfunda,
sem komið hafa fram síðan í stríðsbyrjun.
Það á við um mikinn fjölda þeirra, að
amerísk áhrif (einkanlega Hemingway)
hafa látið svo mikið til sín taka í verkum
þcirra, að fremur er um að ræða bók-
menntaáráttu en persónulega tjáningu,
þó að vitanlega megi ekki láta sér sjást
yfir það, að áhrif Hemingways urðu svo
sterk vegna þess að stíll hans var í
samræmi við lífsviðhorf tímans. Mest af
þessum amerísku eftirlíkingabókmennt-
um er reyndar þegar „borte med blæs-
ten“ og á ekki heldur betra skilið. Nokkr-
ir þessara höfunda eru enn á lifi, og
sumir eru enn að skrifa. Meðal þeirra
þekktustu má nefna Jens Gielstrnp (f.
1917, hann var flugmaður og féll í stríð-
inu, árið 1943), Hans Severinsen (1900—
1956), sem gaf út nokkrar harðsoðnar
hvatalífsskáldsögur á árunum 1940 50,
og Kelvin Lindemann (1911), sem l’yrst
náði sér verulega niðri, þegar hann skrif-
aði „Huset med det gr0nne træ“ (1942) í
amerískum metsölubókarstíl. Sagan er vel
gerð sem slík, en hann hefur ekki haldið
á sér síðan. Með þessum hópi má einnig
telja Palle Lauring (1909), sem hefur náð
til mikils fjölda lesenda með sögulegum
skemmtiskáldsögum sínum, þótt sú hylli
hafi ekki verið varanleg. Meðal þeirra
ómerkari er Johs. Allen (1918), sem hefur
endað í skemmtiiðnaðinum, og hið sama
á við um Peer Schaldemose (1918) og Kar-
en Aabye (1904). Ilærra cr stefnt hjá
H. ]. Lembourn (1923), án þess þó að
hæfileikarnir séu í samræmi við það. I
bókum sínum líkir hann eftir stíl Heming-
ways út í yztu æsar, án þess að höfundin-
um hafi heppnazt að miðla nokkru frá
sjálfum sér.
Nokkrir aðrir prósahöfundar eru þó
hugtækari en þeir, sem nú voru nefndir.
Sögur Ole Jiml (1918) eru orðnar marg-
ar, og hann var sá eini, sem tókst að skrifa
skáldsögu um skemmdarverkamenn stríðs-
áranna „De rpde enge“ (1945) og varpa
með ágætum ljóma yfir þetta efni, sem
annars er þannig ineð farið í dönskum
bókmenntum, að ef til vill táknar það
aumasta kapítula þeirra. 1 kínmisögunni
„Det tossede paradis" (1953) hefur hann
seinna látið gamminn geisa með beisku
háði og heilbrigðum gáska um samtíma-
bókmenntirnar, sem stundum eru helzti
grafalvarlegar. En Juul hefur ekki enn