Andvari - 01.06.1964, Side 91

ANDVARI
ÍSLENZK ÞJÓÐMÁL 1850—52
89
og reglu. í tillöguni konungs, sem síðan gaf út úrskurðinn, er vitnað til Norður-
reiðar Skagfirðinga og uppþotsins í lærða skólanum.
Það er því auðstætt, að alvarlegar var litið á Norðurreið í Danayeldi en
hér heima. Ekki er ófyrirsynju að ætla, að för þessi hafi verið vanhugsuð, hún
hafi ekki orðið málstað íslendinga til framdráttar, en stuðlað að því, að svo fór
sem fór í þjóðfundarlokin 1851.
Fyrir þjóðfrelsishreyfingunni stóðu aðallega menntamenn, en bændur veittu
þeim þann styrk, sem þeir máttu, og var ekki trútt um, að sumum ættjarðar-
vinum þættu þeir ganga feti lengra en góðu hófi gegndi. Séra Halldór Jónsson
í Glaumbæ, hollvinur Jóns Sigurðssonar, virðist ekki hafa verið hrifinn af Norð-
urreið, og sama er að segja urn Lárus sýslumann Thorarensen, voru þó ýmsir
góðkunningjar hans fyrir för, og enginn brá honum urn ættjarðarsvik. En má
vera, að hann hali lítt eða ekki hreyft skoðunum sínum heima í héraði. —
Brynjólfi Péturssyni, sem staðið hafði í fremstu víglínu frelsisbaráttunnar frá
því hann var ungur stúdent, lízt ekki á blikuna. Hann skrifar Grími Thomsen
svo á sumardaginn lyrsta 1850: „Illar þykja mér fréttirnar alls staðar frá, og enda
frá landi voru íslandi. Þar er frelsið skilið eins og það væri ekki annað en
sjálfræði, og almúginn eða bændurnir hugsa mest um að setja af embættis-
mennina. Nú er það sjálfsagt, að flestir þeirra eru ónýtir, ólagnir og einþykkir,
og flestir drykkfelldir eða þaðan af verra. En íslendinga mótspyrna móti þeinr
er þó raunar sprottin af skeytingarleysi um lögin sjálf rneir en af því, að þeir
eru óánægðir með ónýta embættismenn...“ Síðan drepur hann á svonefnt
Dómkirkjuhneyksli, er séra Ásmundur Jónsson, mágur Grírns Thomsens, var
beðinn að láta af embætti, af því að söfnuðurinn heyrði ekki til hans. Hann
telur þá beiðni á rökum reista og flestir safnaðarmenn hafi staðið að henni.
„Aðrar óspektir heima eru verri,“ segir hann. ,,Það eru skólapiltar, sem þær
hafa gjört.... Það er fullsannað, að Kristján, bæjarfógetinn sjállur, hefur verið
pottur og panna í þessu, og síðan piltar gengu úr bindindisfélaginu drukkið með
nokkrum þeirra á hverju kvöldi....“
Hér á Brynjólfur við Kristján Kristjánsson, síðast amtmann, sem var góð-
kunningi þeirra Grírns Thomsens, gamall heimilisvinur — og tilvonandi tengda-
sonur Gríms amtmanns, þótt ekki yrði úr. Mat amtmaður hann umfram flesta
unga menn, er hann kynntist, enda var hann mjög vel látinn maður og ágæt-
lega fær lögfræðingur. — Þessi framkoma hans varð til þess, að hann hlaut ekki
amtmannsembætti urn þetta leyti, sem hann ella hefði hlotið.
Brynjólfur kom um þessar mundir til greina sem þingmannsefni Skagfirð-
inga og segir svo í sama bréfi:
„Ég var nefndur í Skagafirði við prófkosning, cn ég fekk þar ekkert at-