Andvari - 01.10.1967, Blaðsíða 10

112
JÓHANN HAFSTEIN
ANDVARI
á Seyðisfirði 65% of lítill, í Austur-Skaftafellssýslu 52% of lítill og 48% of lítill
í Norður-Múlasýslu.
Að þessu loknu, sögulegri athugun og grandskoðun ástandsins, sem þá var
ríkjandi, segir Thor í grein sinni það, sem nú skal tilfært, en það er ekki ómerk
röksemdafærsla 25 ára gamals manns um svo veigamikið grundvallaratriði stjórn-
mála í lýðfrjálsu landi, sem kjördæmaskipunin er:
„Hver vill nú lengur verja þetta óréttlæti? Hvaða skynsamleg ástæða
verður fundin til að viðhalda því? Er það ekki bersýnilegt, að með þessari
ranglátu kjördæmaskipun er alvarlega brotið í bág við grundvallarreglu hins
almenna kosningarréttar, sem mönnum verður á að ætla, að órannsökuðu
máli, að sé algild í stjórnarskipun vorri, og sennilega allir vilja viðhalda.
Það er ekki almennur kosningarréttur nema því að eins, að atkvæði allra
kosningabærra manna, án tillits til þess, hvar þeir eru í landinu, séu jafn-
gild. Reglan, sem Englendingar orða svo: „One vote, one value“, verður
að gilda til þess að kosningarrétturinn geti talizt almennur. Það er ekki
almennur kosningarréttur á meðan maður, sem á heima á Seyðisfirði, hefir
að lögum sömu áhrif á landsmál sem sex Reykvíkingar. — Eða hvaða ástæða
er til þess, að einn Austur-Skaftfellingur er talinn jafngilda þremur Eyfirð-
ingum og þremur og hálfum Suður-Þingeyingi? Ef réttlæti þessa skipulags
á að byggjast á einhverju lögmáli, þá er vissulega ekki auðvelt að átta sig á því.
Auk þess sem kjördæmaskipun sú, sem nú ríkir hér á landi, hrýtur
í bág við grundvöll almenns kosningarréttar, getur hún og komið í bág
við undirstöðu þingræðisins, sem sé þá, að þeir fari með valdið í landinu,
sem meiri hluti þjóðarinnar fylgir. Það er vitanlegt, að vegna núverandi
skipulags getur minni hluti kjósenda á öllu landinu ráðið meiri hluta
þings og þar af leiðandi einnig landsstjórn. Þar kemur því fram svo hróp-
legt og hættulegt ranglæti, að fyrir þá sök eina er brýn þörf breytingar.
Ef við hverfum af þeim grundvelli, sem óhjákvæmilegur er, hvarvetna þar
sem jafnrétti borgaranna er viðurkennt, sem sé að meiri hluti þeirra ráði,
þá erum við komnir út á þá hættulegu braut, að erfitt verður að finna
viðurkenndan rétt handhafa ríkisvaldsins. Hér á landi, þar sem ríkisvaldið
verður að teljast með veikasta móti til andstöðu, ef á það er leitað, er hættan
augljós".
Thor Thors gerir grein fyrir þrem hugsanlegum leiðum, sem aðallega gætu
komið til greina:
1) Landið sé allt eitt kjördæmi með hlutfallskosningu.
2) Landinu sé skipt í eintónr einmenningskjördæmi, með uppbótarþing-
sætum í hlutfalli við atkvæðafjölda.