Andvari - 01.01.1991, Blaðsíða 12

10
GUNNAR STEFÁNSSON
ANDVARI
Menningarsjóður sem gaf út fyrstu íslensk-íslensku orðabókina sem bætti úr
brýnni þörf, var endurprentuð margsinnis og gefin út stóraukin fyrir fáum
árum. Samstarf við Háskóla íslands hefur alltaf verið nokkuð, einkum við
heimspekideild og stofnanir hennar, og mætti þó enn auka. Enda eðlilegt að
opinbert forlag gefi út verk sem unnin eru á vegum ríkisins. Hafa þó önnur
forlög fengið hlut í þeirri köku í seinni tíð.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs verður að hafa stranga útgáfustefnu og gefa
helst ekki út neitt sem ekki stenst harðar kröfur. Stjórnvöld hafa aldrei stutt
þessa stofnun til að sinna hlutverki sínu af fullri reisn. Hún hefur orðið að
vera upp á frumkvæði annarra komin en ekki getað haft sjálf forustu eins og
þyrfti, til dæmis með því að ráða menn til ákveðinna verka sem langan tíma
tekur að vinna. Fyrir þessa sök hefur útgáfan verið nokkuð tilviljanakennd
og ýmis góð áform koðnað niður. Víst er ánægjulegt að einkaaðilar hafi
framtak til að sinna stórum verkefnum. En þeir hljóta þó, eðli málsins sam-
kvæmt, að hafa mjög hugann við skyndimarkað. Menningarsjóður á ekki að
einblína á slíkt og hefur ekki gert það. Það hefur að nokkru leyti verið veik-
leiki hans eins og í pottinn er búið um atbeina ríkisvaldsins, en umfram allt á
það að vera styrkur. Með því að efla Menningarsjóð og losa hann undan
tískusveiflum markaðarins er unnt að beina kröftum hans að þeim verkum
sem honum var alltaf ætlað að sinna.
Andvari er einn þáttur í útgáfu Menningarsjóðs og Þjóðvinafélagsins.
Þetta gamla rit Þjóðvinafélagsins, sem nú er raunar Alþingi sjálft, var upp-
haflega pólitískt málgagn Jóns Sigurðssonar. Það ber því nokkra sögulega
byrði. Við sameiningu Þjóðvinafélags og Menningarsjóðs var ritið komið á
virðulegan aldur og rótgróið og það breyttist lítið næstu ár. Tilraun var gerð
til að stækka Andvara 1959, átti hann þá að koma út þrisvar á ári og fjalla
ekki síst um bókmenntaleg efni. Þá var brot ritsins stækkað í núverandi horf
og hafinn „Nýr flokkur“. En ársþriðjungsritið Andvari komst aldrei á skrið
og 1968 var horfið að ársriti á ný.
Bókmenntalegt efni hefur alltaf verið stærstur hluti Andvara. Þá stefnu
kann að vera ástæða til að endurskoða í ljósi þess að hér koma út tvö bók-
menntarit stærri, Skírnir sem nú er orðinn misserisrit og Tímarit Máls og
menningar, ársfjórðungsrit. Meginsvip á Andvara setja ítarleg æviágrip
merkismanna og hefur í seinni tíð verið reynt að vanda til þeirra eftir föngum
og gæta fjölbreytni í vali á mönnum að rita um. Vísindi, stjórnmál og listir
þjóðarinnar hafa hér átt sína fulltrúa. Þannig hefur Andvari lagt sinn skerf til
umfjöllunar, rannsókna og skýringa á íslenskri menningarsögu. Hefur þetta
um langt skeið verið verksvið hans. Vel má hugsa sér að taka nánara mið af
upphafinu og láta Andvara fjalla um félagsmál samtíðarinnar af háum sjón-
aihÓlÍ. . „
Að íslpnskri þjóðmenningu er nú sótt af vaxandi þunga. Það er stærsta