Andvari - 01.01.1991, Blaðsíða 60

58
VÉSTEINN ÓLASON
ANDVARI
TILVÍSANIR OG ATHUGASEMDIR
1. Þessi grein er frjálsleg og nokkuð stytt þýðing á grein sem upphaflega var samin á ensku
fyrir tímaritið Northern Studies, sem gefið er út í Edinborg. Tilvísanir til kapítula og
beinar tilvitnanir eru í útgáfu Sigurðar Nordals, Egils saga. íslenzk fornrit, II (Reykjavík
1933). Auk þess sem skrifað hefur verið um efnið í inngangsritgerðum að útgáfum og
þýðingum Egils sögu, einkum í útgáfu Nordals, xix-xxv, er ástæða til að benda á Hallvard
Lie „Jorvikferden," Edda 33 (1946), endurpr. í Hallvard Lie, Om sagakunst ogskaldskap
(0vre Ervik 1982). Sjá ennfremur Odd Nordland, Hofuðlausn i Egils saga (Oslo 1956)
og Kristján Albertsson, „Egill Skallagrímsson í Jórvík," Skírnir, 150 (1976).
2. Sjá Jón Helgason, „Höfuðlausnarhjal" í Einarsbók. Afmœliskveðja til Einars Ól.
Sveinssonar 12. desember 1969 (Reykjavík 1969), sbr. Dietrich Hofmann, „Das Reim-
wort giyr in Egill Skallagrímssons Hgfuðlausn, “ Medieval Scandinavia 6 (1973).
3. Sjá Anglo-Saxon Chronicle, endursk. þýðing Dorothy Whitélock (London 1961), 72-
73.
4. Ég nota hér orðið œttadeilur um það sem nefnt hefur verið feud á ensku, keðju deilna
milli ætta eða bandalaga, þar sem skiptast á átök og hefndir og sættaumleitanir uns fullum
sáttum er náð að lokum, sbr. umfjöllun Jesse Byock í Feud in the Icelandic Saga (Berke-
ley etc. 1982), 24-46. Ágæt greinargerð um þetta fyrirbæri undir víðara sjónarhorni er
Peter Sawyer, „The Bloodfeud in fact and fiction," Tradition og historieskrivning. Acta
Jutlandica LXIIL2. Humanistisk serie 61 (Aarhus 1987).
5. Ég læt nægja að vísa hér til bókar Lars Lönnroth, Njáls saga. A Critical Introduction
(Berkeley etc. 1976).
6. Sjá Joseph Harris, „Genre and Narrative Structure in Some íslendingaþœttir, “ Scand-
inavian Studies, 44 (1972); Vésteinn Olason, „Islendingaþættir," Tímarit Máls og menn-
ingar, 46 (1985); Vésteinn Ólason, „Den frie mannens selvforstáelse i islandske sagaer
og dikt,“ Medeltidens födelse. Symposier pá Krapperups borg, 1, ritstj. Anders Andrén
(Lund 1989).
7. Hans E. Kinck, „Et par ting om ættesagaen. Skikkelser den ikke forsto." Hér eftir
Hans E.Kinck, Sagaens ánd og skikkelser (Oslo 1951), bls. 28. (Frumpr. 1916).
8. Ég hef velt því fyrir mér hvort hugmyndir Fredric Jameson í The Political Unconscious:
Narrative as a Socially Symbolic Act (London 1981), að mótsagnir og torskýrðir staðir í
texta geti verið eins konar sjúkdómseinkenni sem sýni bældar þrár í sameiginlegri undir-
vitund ákveðins samfélags, geti komið að gagni við túlkun á Eglu og fleiri fornbókmennt-
um íslenskum. Þá yrði að gera ráð fyrir að sálrænt áfall útflytjendasamfélags, sem bældi
þrá sína eftir að snúa aftur til upprunalegra heimkynna, hafi lifað öldum saman meðan
mótsagnir í afstöðunni til gamla landsins voru óleystar. Hér er eins og sjá má um svipaðan
hugsanagang að ræða og hjá Kinck. Hugmyndin er mjög áhugaverð, sýnist mér, en ekki
nothæf til að skýra einstaka textastaði eins og aðdraganda að Jórvíkurför Egils. Of langt
mál yrði að ræða það til hlítar hér.
9. Preben Meulengracht Sörensen hefur haldið því fram að Egill hafi stundum svipuðu
hlutverki að gegna og Loki, og þá einkum í veislunni í Atley. Mér virðist þar vera um
yfirborðslegan skyldleika að ræða sem ekki standist gagnrýni. Egill er einmitt andstæða
Loka því að engin svik búa í skapi hans, og í veislunni í Atley er það ekki heldur hann sem
kemur illindum af stað, þótt viðbrögð hans séu að vanda ofsafengin þegar hann telur sig
órétti beittan. Sjá Prebcn Meulengracht Sörensen, „Starkaðr, Loki og Egill Skallagríms-
son,“ í Sjötíu ritgerðir helgaðar Jakobi Benediktssyni 20. júlí 1977 (Reykjavík 1977).
10. Sjá íslenzk fornrit, II, lxx-xcv; Peter Hallberg, Snorri Sturluson och Egils saga Skalla-
grímssonar. Ett försök till spráklig författarbestamning, Studia Islandica, 20 (Reykjavík
1962); Vésteinn Ólason, „Er Snorri höfundur Egils sögu?“ Skírnir, 142 (1968); Ralph
West, „Snorri Sturluson and Egils saga: Statistics of Stvle,“ Scandinavian Studies, 52
(1980).