Andvari - 01.01.1939, Blaðsíða 10

€
Tryggvi Þórhallsson
Andvari
ef þeir hefði mátt neyta krafta sinna til fulls. Eg fyrir
mitt leyti efast ekki um það, að þjóð vor hafi á öllum
öldum búið yfir jafngóðum kröftum og þarna koma í
ljós. Jafnvel 17. öldin hefði getað eignazt sinn Árna
Magnússon, ]ón Eiríksson, Eggert Ólafsson, Skúla Magn-
ússon og Magnús Stephensen, svo fá nöfn sé nefnd, ef
svo hefði viljað verkast. En hún átti að kalla ekkert
svigrúm fyrir hæfileika slíkra manna. Þeim var haldið
niðri, bældir undir ofurþunga erlendrar áþjánar um nær-
fellt öll efni landsmanna. 18. aldar mönnunum vildi það
aftur á móti til, að ríkisstjórnin var komin í slíkar ó-
göngur, vegna langvinnrar fjárkúgunar sinnar hér á landi,
niðurdreps atvinnuveganna og óskaplegrar fátæktar lands-
manna, að hún var neydd til þess að leita úrræða um
breytingar, er verða mætti til nokkurra umbóta. Hér
gafst svigrúm til umhugsunar og bollalegginga fyrst 03
fremst og síðar til nokkurra framkvæmda. Og meira að
segja fengu nú fáeinir menn nokkra aðstöðu til beinna
áhrifa um landsstjórnina, eftir að þjóðinni hafði verið
gjörsamlega frá slíku bægt um nær 200 ára skeið. Þetta
voru ekki í sjálfu sér mjög stór verkefni. En þau voru
þess háttar, að þau kölluðu á beztu og ýtrustu krafta
í þjóðfélagi, sem var að því komið að kulna út af >
dauðans kyrrstöðu. í raun og sannleika verða samt þessir
menn fyrst og fremst blóðvitni undirokaðrar þjóðar um
gáfur og mannkosti margra kynslóða, sem aldrei fengu
notið sín.
II.
Enn heldur sögunni áfram, og enn er kenning hennar
söm við sig. Saga íslands á 19. öld hermir frá rýmkun
hins forna ófrelsis um landstjórn og fjárefni þjóðarinnar
öll. Og jöfnum höndum greinir hún frá því, hvernig þjóð'