Andvari - 01.01.1946, Blaðsíða 34

30
ÞorkeJl Jóliannesson
ANDVARI
skyldulið þeirra mikla önn og erfiði að skapa slíkt setur úr
auðn. En um hitt fer ég nærri, eftir að hafa gengið um garða
með þeim hjónum litla stund þennan fagra sumarmorgun,
hversu hjartfólginn þeim var þessi staður og samofinn öllu
lífi þeirra í blíðu og stríðu. Því að bóndinn, landneminn, er
ekki einungis verkamaður, sem vinnur fyrir lcaupi — litlu eða
viðunanlegu: Hann er skáld, höfundur. Allt, sem þú sérð hér,
var einu sinni draumur, hugmynd, draumur um nytsemd,
um fegurð, sem krafðist framkvæmdar. Og það er ekki á allra
færi að skapa fagurt býli. Til þess þarf ekki aðeins elju, þrek
og dug, heldur sköpunargáfu. Því að fagurt býli er ekki sam-
safn dagsverka, þótt svo sé oft metið. Fagurt býli er lista-
verk, andlegt afrek, eigi síður en eljunarverk af höndum
unnið. En þeir, sem á jörðina yrlcja, eru ýmislega á vegi
staddir, eigi síður en listamenn orðsins, hæfileikarnir mis-
jafnir, aðstaðan — og árangurinn. Hér hefur skáld starfs-
ins náð góðum tökum á miklu viðfangsefni og heppnazt með
ágætum vel.
Miklar sögur gengu fyrrum af íslenzkum landnámsmönnum
í Vesturheimi, sem komu sér upp afarstórum og gagnauðug-
um búgörðum á kornsléttunum miklu eða í skógunum við
vötnin. Slík ævintýr gerðust mörg þar í landi um og eftir síð-
ústu aldamót. Ævintýr eru með ýmsum hætti, ágæt eða miður
góð listaverk, og allur samanburður viðsjáll. Þó get ég ekki
látið vera að efast um það, að nokkurt hinna amerísku
ævintýra taki því fram, sem gerðist samtímis í þessari fá-
tækustu og níddustu sveit landsins — sem var.
III. Tvö skáld.
Leiðin frá Hamraendum að Stapa er hvorki löng né tor-
sótt, hægt farin hálfrar annarrar klukkustundar reið, eða
þar um bil. Þetta er leiðin úr mannheimum í álfheiina, her
cr ekki lengra á milli en svo. Við þræðum reiðgöturnar út
með sjónum í stefnu á Stapafell, þessa furðulegu hamrasmið
við rætur jökulfjallsins, með blásvörtum, sléttfeljdum skriðu-
þiljum hið neðra, en hrikalegum bergburstum hið efra, með