Stúdentablaðið - 01.12.1968, Blaðsíða 7

hlýða eigi landslögum og fylgir það oss æ
síðan. Sannanir þessara hluta eru livar sem
gripið er niður í íslendingasögur, og nú á
dögum eru þeir menn blindir, sem sjá eigi
ólöghlýðni vora daglega. — Skortur forfeðra
vorra á þessari viðhaldsdygð liggur enn á
oss sem mara, þvi að afleiðingar hennar
urðu þær, að aldrei hefur þekst góð stjórn í
þessu landi. Var þess og ekki að vænta,
þegar stjórnendur voru orðnir útlendingar
og skorti bæði vilja, þekkingu og mátt til
þess að stjórna landinu vel.
Sérstök grein þessarar viðhaldsdygðar,
stjórnseminnar, er heragi og lilýðni. Það
tekur eigi til íslendinga, því að hér var
aldrei hernaður. Þykir mér eigi vert, að
ræða um aga og hlýðni hjá morðflokkum
þeinr, sem hér fóru um land á Sturlunga-
öldinni.
4. Þá verður og að telja mannvit og
kunnustu til viðhaldsdyggðanna, því að lít-
ið verður heimsku og vanþekkingu ágengt,
livort sem er í friði eða stríði.
Tel ég þar til hagleiksgáfu, liagsýni og
kunnáttu til framferða og starfa í friði og
stríði. Þessum eiginleikum voru hinirfornu
íslendingar gæddir og hefur jafnan eimt
eftir af því og er svo enn.
Hér til tel ég og fróðleiksfýsn og vísindi.
Þar stóðu forfeður vorir framarlega. Um
hinn asðsta guð þeirra segir:
Alt veit ek, Óðinn,
hvar þú auga falt
í þeim enum mæra
Mímis brunni.
Munu fáir hafa þráð þekkinguna heitar
né keypt hana dýrara verði. Þessi þekking-
arþorsti hins æðsta guðs varð skínandi leið-
arstjarna þjóðflokksins og þó einkum ís-
lendinga. Þá áttum vér og slíka menn, sem
voru þeir Ari prestur fróði, Snorri Sturlu-
son og fleiri. Þykir öllum mikils um þá
vert og mundu þeir vera taldir prýði bók-
mentanna hjá hverri þjóð sem væri. En
hvern veg víkur nú Jressu við hjá oss á tví-
tugustu öldinni? í sem fæstum orðum verð-
ur svarið svo, að nú sé kákið ofan á. Hefur
hinn ungi háskóli eigi enn ]rá megnað að
yfirstíga það og veldur Jrar miklu um, að
menn gerast ræktarlausir við fortíð sína og
gína yfir aðfluttri sníkjumenning.
Frumleik í menning tel ég enn einn Jrátt-
inn í þessari viðhaldsdygð. Þar stóðum vér
áður liátt og vorum frumlegir forgöngu-
menn um ýmislegt, svo að ég hygg Jrað eigi
of mælt, að forfeður vorir hafi staðið Jrar
Forngrikkjum einum að baki. Olli Jiví nteir
mannfæð og skammvinnur Jrjóðblómi en
skortur á sjálfstæðum hæfileikum. En það
er sannast sagt um Forngrikki, að engrar
Jrjóðar menning hefur nokkru sinni verið
svo frumleg og sjálfstæð sem þeirra. Þeir
eru höfundar flestra vísindagreina og kom-
ust hlutfallslega lengra í þeim en nokkur
Jrjóð önnur á undan eða eftir. Snild þeirra
í listum og skáldskap var svo mikil, að þar
eru Jreir ósigraðir enn. Og það hefur nú-
tíminn komist lengst í íþróttum að endur-
reisa forngríska leiki. Forfeðrum vorurn er
Jrví engin skömm að Jrví, Jrótt þeir stæði
þeirri Jijóð að baki. En hvað er þar títt um
oss nú? Mun bezt að tala sem fæst um það,
Jrar sem vér jrorum nú eigi að dæma um
innlendan söngmann, hvort góður sé eða
eigi, nema vér höfum áður lesið dóma er-
lendra blaðamanna, illviljaðra og fáfróðra.
Átta ek næsta völ nýtra drengja, en nú?
5. Drengskapur er og viðhaldsdygð og
ætti að vera ein hin helzta. En þó sýnir
reynslan, að margar Jrjóðir hafa fengið vöxt
og viðgang, þótt þær hafi verið heldur
drengskaparlitlar.
Frameftir öldum voru íslendingar all-
miklir drengskaparmenn, ef dæma má eftir
sögunum, sem vel mun óhætt. En stjórn-
leysið hafði þau áhrif á Jretta, að drengskap-
ur varð sjaldséð vara og heldur varð mönn-
um drengskaparfátt á Sturlungaöldinni.
Enda megnar enginn góður Islendingur að
lesa nema fáar blaðsíður í einu hvíldarlaust
af sögu Sturlungaaldarinnar, því að mönn-
um verður leitt af viðbjóði, er þeir sjá það
ógurlega sáð, er þá var sáð í íslenzka jörð
og borið hefur síðan hundraðfaldan ávöxt
hins illa og hlaðið allskonar böli yfir þjóð
vora.
6. Þá kem ég að þeirri viðhaldsdygðinni,
sem ég vil telja höfuðdygð hverri þjóð til
verndar. Þar tala ég um þjóðrœknina. Þar
undir tel ég fyrst ást við forfeður sína og
rækt til Jreirra. Ekki er Jrað á háu stigi hjá
oss nú á tímum og miklu var það meira á
gullöld þjóðarinnar. Raunar höfunr vér
eigi enn Jrá gieymt að rekja ættir vorar og
Jrykir sumum enn Jrá gott að vera af góðum
ættum kominn. En forfeður vorir voru göf-
ugir og gáfaðir menn, þótt Jreir týndi ýms-
um þeim viðhaldsdygðum, senr ég hefi nú
nefnt. Er oss gott til Jress að vita, að vér
erunr af svo góðu bergi brotnir. En undar-
lega margar raddir heyri ég nú um það, að
slíkt sé heimska og eigi annað en heimsku-
legt þjóðardramb. Þessir menn mætti Jró
vel vizta, að enginn hestamaður kaupir reið-
Irest dýru verði, nenra hann sé af góðu kyni.
Hví skilst þeinr Jrá eigi, að sanra hlýtur að
vera rurr mennina?
Ég tel og lrér til trygð við siðu forfeðr-
anna. Hana höfðu hinir fornu Islendingar
og var svo lengi fram eftir öldunr, að þeir
Jróttir kunna nranna bezt að vera nreð höfð-
ingjrun. Lætur Jrað og að líkindum, Jrar
senr Jreir voru konunga og höfðingja synir
og geynrdu siðu feðra sinna. Hefur og jafn-
an einrt eftir af Jrví til sveitanna. Þar hef ég
nrér til gleði séð höfðinglegt og göfugmann-
legt menningarsnið, er menn lrafa geynrt
Jrar um Jrúsund ár. En bæjaholur vorar hef-
ur auðnrdeysið dregið til þess, að leggja nið-
ur góða og ganrla íslenzka háttu og drekka
í sig sníkjumenning, senr ýms aðskotadýr
hafa flutt með sér, ekki úr tígulegustu göt-
um erlendra stórborga, svo að ég segi ekki
nreira, eða Jrá innlendir menn, er konrist
lrafa á þær stöðvar, afklæðst Jrar þeim góðu
siðum, er Jreir lærðu í heimahúsum, og tek-
ið upp nýja og verri. Þykjast Jreir síðan
meiri menn en vér hinir, Jregar heim kenr-
ur. Samanber söguna um manninn, senr
sem sigldi út fyrir Reykjanesið og þekti eigi
hrífuna, Jregar hann konr aftur. Þessi ótrygð
bæjanna er Jrjóðhættuleg fyrir þá sök, að
Jraðan flytst hún upp um sveitir og særir
menning vora í hjartastað.
Þá tel ég hið Jrriðja ást, rækt og trygð við
móðurmálið. Þar létu forfeður vorir oss
eftir ódauðlegar fyrirmyndir, en trygð vor
og rækt er mjög af skornum skarnti. Fer þá
skörin að færast upp í bekkinn. Því að tung-
unni og hinum fornu bókmentum eigunr
vér það að Jrakka, að vér teljumst meðal sið-
aðra þjc'rða og njótum nokkurrar virðingar.
Hefðim vér verið án Jreirra eða glatað þeim,
Jrá hefði engi linkind fengist á illum kjör-
um vorunr og vér mundum nú vera sem
skrælingjarnir á Grænlandi. En hyggja
menn þá að Jrað verði þjóðinni til viðhalds,
að afrækja Jressa dýrgripi sem engin Jrjóð á
slíka? Það skulu menn vita fyrir víst, að Jrær
frændjrjóðir vorar, sem glatað hafa hinni
fornu tungu, þær mundu gefa til Jress
hundruð eða Jrúsundir millióna að hafa
slíka þráðbeina gagnvegi til fortíðar sinnar,
sem vér höfurn frá barnæsku.
Hið fjórða tel ég fórnfýsi við föðurland-
ið, vígfúsa, starffúsa og sigurfúsa ættjarðar-
ást. Þetta hefur ætíð verið hér af skornum
skamti og er enn. Nesjakonungarnir norsku
sitja hér enn.
Hið fimta tel ég samheldni, Jrví að sam-
einaðir standa menn, en sundraðir falla
Jreir. Hér á landi hefur einstaklingurinn
oftar verið ríkinu til hættu en til stuðnings,
og samheldni varla Jrekst. Jafnvel eru dæm-
in fleiri um fjandskap og róg, þótt erlendis
væri, en um samheldni. Það má heita ein-
stakt í sinni röð, er Islendingar í Niðarósi
gerðu sig líklega til að halda saman undir
forustu Kjartans Ólafssonar, eða Jregar Jreir
tóku Gils Illugason úr varðhaldi hjá Magn-
úsi konungi undir forustu Teits Gizurar-
sonar biskups. Og ekki eru mörg dæmi til,
er sanni að sönn hafi reynst um oss Jressi
fögru orð: „íslendingar viljum vér allir
vera.“
Höfuðdygðir til viðhalds Jrjóðunum tel
ég Jressar Jrrjár: dngaiiclina, stjórnsemina og
þjóðrœknina svo skýrðar sem ég hefi gert
hér að framan.
7
STÚDENTABLAÐ