Stúdentablaðið - 01.12.1968, Blaðsíða 12

skoðaði ég alveg, og það rættist líka, ég
hafði trú á því að við myndum gæta okkar,
fyrir því, hvað sem liði, að reynt yrði að
hafa áhrif á okkur, þá mundum við gæta
þess að slá þetta ekki úr hendi okkar, að ná
alveg yfirráðum yfir þessum málum, þó það
liðu 25 ár. Náttúrlega vissi maður ekki,
hvort maður gæti orðið þátttakandi í því.
Það veit maður aldrei, hvað maður tórir
lengi eða hefur afskipti. En það fór nú
samt svo, að ég var þátttakandi í því öllu,
er við fengum okkar fullu réttindi 1944.
Var það nokkrum einum manni einkum
að þakka, þessir samningar 1918?
Nei, það er nú varla hægt að segja það.
En annars var Jón heitinn Magnússon;
hann vissi náttúrlega ósköp vel, hvað leið í
þinginu, hvað margir voru því fylgjandi og
mjög ákveðnir menn í þeim efnum og
harðir. Ég efast ekki um, að hann hafi skýrt
það fyrir Dönum, hvernig ástatt væri hér
í þeim efnum og að það myndi vera skyn-
samlegt að gefa íslendingum vilyrði fyrir
því, að þeir gætu orðið sínir eigin herrar.
Þá stóð nú svo á, að þetta var alveg í lok
fyrra stríðsins. Þá lék Dönum hugur á að
ná í Suður-Jótland, sem þeir höfðu tapað
til Þjóðverja áður. Ég er alveg viss um, að
þeim hefur verið uppálagt, sendimönnun-
um dönsku, að ganga svo frá þessu máli, að
það væri alveg fullsamið um það við okkur,
ég er alveg viss um það. Eiginlega er það
skiljanlegt frá þeirra sjónarmiði. Það hefði
verið veikara fyrir þá að koma til þess að
semja um Suður-Jótland, hefði það legið
fyrir, að þeir væru búnir að neita okkur um
að fá okkar sjálfstasði. Um það vissu auðvit-
að þessar grannþjóðir okkar, að eitt sinn
vorum við okkar eigin herrar í þeim efnum.
Jón Magnússon var ákaflega laginn maður,
prýðisgreindur maður og lögfræðingur
góður, og honum sýnt um að gera samn-
inga. Ég efast ekki um, að hann hefur í
samtölum við Dani, áður en sendinefndin
kom hingað, verið búinn að gera þeim
glögga grein fyrir, hvernig ástatt var hér,
eins og t. d. með fánann.
Voruð þér þá ánœgður með úrslit sam-
bandslagasamninganna?
Já. Maður gat nú eiginlega varla annað.
Það mátti segja kannski, að ef Danir hefðu
viljað nota sér jafnréttisákvæðið, hefði þetta
getað orðið erfitt, en að sumu leyti hefðum
við getað sett ákvæði, er snertir íslenzka
þegna líka, þannig að það hefði orðið erfið-
ara, m. a. með búsetuskilyrði. En það kom
ekki að neinni sök. Danir eru ekki svoleiðis,
þeir lögðu sig ekkert fram um það.
En hvenœr komið þér aftur á þing?
1923 voru kosningar og þá kom ég aftur
á þing fyrir Árnesinga.
Svo er mynduð stjórn undir forsœti
Tryggva Þórhallssonar 1927, hver er álit
yðar á henni?
Heimastjórnarmenn eða íhaldsmenn,
eins og þeir voru stundum kallaðir, réðu
nú þarna fram að 1927. Jón Magnússon
féll frá 1926 og Jón Þorláksson tók þá við
forsætisráðherrastarfinu. Svo 1927 náði
Eramsókn meirihluta með miklu fylgi. Ég
held að þó sitthvað megi finna að, þá held
ég, eftir því sem ástæður voru þá, að það
hafi farið bara nokkuð vel með afgreiðslu
mála. Fjármuni höfðum við ósköp litla úr
að spila. En það sem það var, þá held ég
yfirleitt, að ekki sé hægt að segja annað en
það, að reynt hafi verið að verja þeim til
gagnlegra hluta. En auðvitað varð maður
að skammta og það naumt. Það var ekki úr
of miklu að spila þá.
1 þessari stjóm tók sœti einn stormasam-
asti stjórnmálamaður íslendinga, Jónas frá
Hriflu, hvert er álit yðar á honum?
Jónasi, hann var náttúrlega mjög ákveð-
inn maður, hafði ákveðnar skoðanir og datt
margt í hug, og mikill dugnaðarmaður. Og
ef menn hafa nokkurn pata af því, hvað
hann skrifaði mikið, meira að segja á þeim
árunum, þegar hann var ráðherra, þá sjá
menn alveg, hver dugnaðarmaður ha>m
hefur verið. Svo var auðvitað með hann
eins og aðra, menn greinir á um vinnn-
brögðin og því má alltaf búast við.
Hvernig var nú undirbúningurinn að
Alþmgishátiðimii 1930?
Það voru kosnir vissir menn, sjö menn,
til Jress að undirbúa hátíðahöldin. Þeir
unnu víst mikið verk og höfðu auðvitað
marga sér til aðstoðar í því verki. Það var
mjög langur undirbúningur, ætli hann hafi
ekki byrjað 1926, ef til vill nokkru fyrr. Ég
held, að þeir, sem voru nú þar eða fylgdust
með, hafi verið sammála um, að hátíða-
höldin hafi farið prýðilega vel fram.
Hvernig var hátiðinni háttað?
Ja, það voru nú nokkuð mörg atriði. Há-
tíðin stóð í þrjá daga. Byrjaði á fimmtudegi
26. júní, svo á föstudag, og 3. dagurinn var
laugardagur. Og á laugardagskvöldið var
hinni opinberu hátíð, þ. e. a. s. allsherjar-
hátíðinni, lokið, en á sunnudeginum var
margt fólk þarna og gleðskapur mikill og
veitingar fyrir þetta fólk, sem það opinbera
stóð að, því þa daga, sem þessir útlendingar
voru, var ekki möguleiki að sinna öllu. Þá
vantaði húnæði til Jreirra hluta þarna. Svo
það hefði nú verið leiðinlegt, hefði ekki
verið hægt að sinna fólkinu utan af landi,
sem dvaldi Jrarna eitthvað, og það var reynt
að bæta úr því með þessu, að þetta héldi
áfram á sunnudeginum, en hátíðin sjálf var
eiginlega búin, þessi opinbera hátíð.
Komu ekki margir erlendir gestir?
Jú, það voru fulltrúar frá mrgum jíjóð-
um, t. d. frá N.-Ameríku og Kanada, Bret-
landi, Hollandi, Þýzkalandi og Tékkóslóva-
kíu og frá Norðurlöndum, svo voru fulltrú-
ar frá eyjunni Mön.
Er nokkur einn maður minnisstœðastur
frá hátíðinni?
STÚDENTABLAÐ
12