Stúdentablaðið - 01.12.1968, Blaðsíða 34

þ. e. tollar, sem settir eru til verndar og
aukinnar samkeppnisaðstöðu innlendra at-
vinnuvega. Fjáröflunartollar falla hins veg-
ar ekki nndir E.F.T.A.-meðferð, því þeir
mismuna á engan hátt innlendum og er-
lendum atvinnugreinum. Tollalækkanir
þessar takmarkast þannig í fyrsta lagi við
þær vörur, sem eiga uppruna sinn á banda-
lagssvæðinu og í öðru lagi við verndartolla,
auk þess sem þær gilda aðallega um hinn
venjulega iðnvarning. Þær gilda ekki um
landbúnaðarafurðir og nokkrar tegundir
sjávarafurða, svo sem um nýjan fisk, salt-
fisk og skreið. Hvað hinum gagnkvæmu
atvinnurekstrarréttindum viðkemur virð-
ast þau hafa verið túlkuð á það frjáls-
lyndan hátt, að einstök ríki hafi eftir sem
áður fulla stjórn á fjármagnsflutningum til
landa sinna og uppsetningu erlendra fyrir-
tækja. Þannig takmarka Portúgalar at-
vinnurekstur erlendra aðila við samsetn-
ingu vara eða varahluta til sölu í Portúgal,
og Norðmenn liafa látið skýrt í ljós koma,
að þeir muni ekki afsala sér neinum völd-
um til eftirlits með fjármagnsflutningum
til landsins og hafa þeir eftir sem áður fulla
stjórn á hvaða aðilar fá atvinnurekstrar-
réttindi í Noregi. Virðist þannig ekki veru-
leg ástæða fyrir íslendinga að hafna
E.F.T.A.-samstarfi á grundvelli ákvæða
samningsins um atvinnurekstrarréttindi, þó
að sjálfsagt sé, ef af samningum verður, að
hafa allan fyrirvara á um túlkun okkar á
umræddum ákvæðum.
AFSTAÐA ÍSLANDS TIL E.F.T.A.
Ég þykist nú hafa gert nokkra grein fyrir
aðdragandanum að stofnun E.F.T.A. ásamt
þeim markmiðum og skilyrðum, sem aðild
fylgja. Er þá komið að aðalatriðinu, þeirri
spurningu, hvort íslandi sé hagkvæmt að
taka þátt í samvinnu sem þessari með aðild
að E.F.T.A., eða hvort við eigum að láta
slíkt lönd og leið. Smáþjóð eins og íslend-
ingar, með jafn fábreyttan framleiðslu-
grundvöll og raun ber vitni, hlýtur ávallt
að vera mjög háð erlendum viðskiptum,
ætli hún sér að lifa menningarlífi, sem sam-
bærilegt er við það, sem bezt gerist meðal
annarra þjóða. Ef rifjuð er upp sú þróun,
sem átt hefur sér stað í efnahagslífi landsins
undanfarin tvö ár og endaði á gengisfelling-
arráðstöfunum hins opinbera nú fyrir
nokkrum dögum, er augljóst, að íslenzkur
þjóðarbúskapur reiðir sig meira en heppi-
legt getur talizt á útflutning sjávarafurða
sem undirstöðu undir gjaldeyrisöflun sína.
Jafnframt er hún vísbending um það,
hversu hættuleg sú þróun er okkur, að
standa algjörlega utan allra markaðsbanda-
laga.
Hvað sjávarútveginum viðkemur er
samkeppnisaðstaða okkar á mörkuðum
E F T A og E.B.E. þegar orðin slæm, og
eftir því, sem ytri tollmúrar E.B.E. rísa,
og útflutningsþjóðir sjávarafurða ná betri
fótfestu á E.F.T.A.-markaði, á hún eftir að
versna, verði ekkert að gert. Eins og ástand
mála er í dag, verðum við að keppa við
Norðmenn og Dani innan E.F.T.A. við
þau kjör, að greiða sjálfir u. þ. b. 10% toll
af mikilvægum sjávarafurðum á meðan
þeir greiða lítinn eða engan toll í flestum
tilfellum. Því hefði átt að vera auðveldara
fyrir útflytjendur sjávarafurða að mæta
óhagstæðri þróun verðlags undanfarin ár ef
aðild að E.F.T.A. hefði þá þegar verið fyrir
hendi. Frá sjónarmiði fiskiðnaðarins virðist
því niðurstaðan vera sú, að aðild að E.F.T.A.
sé nauðsynleg og sjálfsögð. Að því er varðar
viðskiptasamninga okkar við A.-Evrópurík-
in má benda á jrað fordæmi, að Finnar
hafa fengið sérsamninga við E.F.T.A. vegna
hliðstæðra viðskipta sinna. Virðist ekki
ástæða til að ætla annað, en að ísland geti
náð svipuðum samningum, auk þess sem
þessi viðskipti hafa færzt sífellt meira yfir
á frjálsgjaldeyrisgrundvöll. Þessum við-
sikptum okkar íslendinga ætti því ekki að
vera nein hætta búin.
Hvað þjóðarbúskapnum í heild viðkem-
ur vakna þær spurningar, hvort þess sé ekki
bráð nauðsyn, að framkvæma breytingar á
efnahagsstefnu Jrjóðarinnar. Renna þarf
fleiri stoðum undir gjaldeyrisöflun hennar
og skapa skilyrði þess, að atvinnuvegirokkar
geti tekið við þeim vaxandi fjölda vinnandi
handa, sem leita munu verkefna á vinnu-
markaðnum á komandi árum. Áætluð
aukning á framboði vinnuafls á áratugnum
1970—1980 er 85% meiri en var á áratugn-
um 1950—1960. Atvinnuvegir okkar í nú-
verandi mynd sinni geta ekki veitt viðtöku
þessari aukningu vinnuafls. Nauðsynleg
skilyrði Jress, að þeim verði gert það kleift,
ásamt því, að afla þjóðinni árvissra gjald-
eyristekna, fást ekki með því, að útiloka
okkur frá útflutningsmarkaði, sem nú
aflar okkur 45% gjaldeyristekna okkar
(E.F.T.A.-markaðurinn), um leið og við-
skiptakjör okkar fara hríðversnandi á mark-
aðssvæði Efnahagsbandalagsins, en um 60%
heildarútflutningstekna okkar koma frá
þessum tveim svæðum. Uppbygging at-
vinnuveganna verður því að breytast, með
sérstöku tilliti til víðtækari grundvallar
gjaldeyrisöflunar, og færast í auknum mæli
yfir á uppbyggingu eiginlegs iðaðar. Að-
staða hans í dag er óviðunandi, og síður
en svo, að hann sé viðbúinn ótoll-
verndaðri samkeppni við þann erlenda
iðnað, sem um yrði að ræða. Það mun
vera álit sumra forráðamanna iðnaðar-
ins, að um verulega framleiðsluaukn-
ingu verður ekki að ræða, nema til komi
stærri markaður. E.F.T.A.-aðild ætti því að
geta skapað þau ytri skilyrði, sem nauðsyn-
leg eru til vaxtar iðnaðinum. En þar þarf
fleira að koma til en aðildin ein, og yrði
íslenzkur iðnaður að fá langan aðlögunar-
tíma, en fyrir því eru fordæmi innan banda-
lagsins, og hefur Portúgal m. a. fengið 20
ára aðlögunartímabil. Ætti ekki að vera
verulegum erfiðleikum bundið fyrir íslend-
inga að ná samningum um hæfilegan að-
lögunartíma, en slíkt er engin lækning í
sjálfu sér, en verður að skoðast sem bráða-
birgðavörn og í skjóli hennar verður að
gera Jrær ráðstafanir, sem nauðsynlegar eru
til bóta á ástandinu. Verði þannig úr inn-
göngu íslands í E.F.T.A. þyrfti að hefja
víðtæka og nákvæma rannsókn á íslenzkum
iðnaði með tilliti til þess, hvaða iðnfyrir-
tæki koma til með, af hagrænum og tækni-
Iegum ástæðum, að geta staðizt þá ótoll-
vernduðu samkeppni heima og erlendis,
sem inngöngunni fylgdi, og stefna síðan
markvisst að uppbyggingu þeirra fyrir til-
stilli bankakerfisins og annarra opinberra
aðila. Viðbúið er, að hér yrði urn orkufrek-
an iðnað að ræða, sem krefst aukinnar raf-
væðingar, og yrði sjálfsagt ekki hjá því
komizt, að einhver núverandi iðnfyrirtæki
leggist niður.
Mér er Ijóst, að þessu viðamikla máli
verða engin fullnægjandi skil gerð í stuttri
grein, og hef ég því reynt að drepa á aðal-
atriðin. Aðrir veiða án efa til þess að benda
á neikvæð áhrif slíkrar efnahagssamvinnu,
svo sem það, að fullveldi Islands og efna-
hagslegu sjálfstæði sé hætta búin. Því er til
að svara, að samkvæmteðli E.F.T.A.-samtak-
anna og átta ára reynslu þeirra þjóða, sem
þar starfa, virðist alls engin ástæða til að
ætla, að íslenzkt fullveldi sé í hættu.
Hvað síðara atriðinu, efnahagslegu sjálf-
stæði íslands, viðkemur, vil ég benda á
Jretta: í fyrsta lagi er ekkert ríki al-
gjörlega sjálfstætt efnahagslega og í öðru
lagi eru öll ríki í ákveðnu markaðs-
bandalagi hvert öðru háðari efnahagslega
eftir en áður, enda hlýtur slíkt ástand að
skapast hvarvetna, þar sem hagkvæmni
verkaskiptingar er notuð. Spurningin er í
raun og veru sú, hvort íslendingar, sem
þegar búa í einhverju efnahagslega ósjálf-
stæðasta ríki Evrópu, geta leyft sér að
standa utan við þennan mikilvæga mark-
að, einangrast viðskiptalega og dragast
aftur úr þeirri þróun, sem hvarvetna
á sér stað í kringum okkur. Þegar til
lengdar lætur verður Jrað íslenzkri þjóð
áreiðanlega til mestrar hollustu að eiga
nána samvinnu við nágranna sína, starf-
rækja þær iðngreinar, sem hún er bezt
fallin til af eðlilegum ástæðum, og staðið
geta jafnfætis erlendum iðnaði í frjálsri
samkeppni.
18. nóv. 1968.
STÚDENTABLAÐ
34