Stúdentablaðið - 01.12.1968, Blaðsíða 41

því, að unnt verði að vista íslenzka stúdenta við erlenda há-
skóla til frambúðar jafnmikið aðstreymi sem að þeim verður
á næstu áratugum. Háskólinn var arftaki embættismannaskól-
anna þriggja, og enn eimir eftir af þessum aðdraganda að stofn-
un skólans. Vissulega er það veigamikið hlutverk að búa emb-
ættismenn undir störf sín. Hitt er það, að háskólinn þarf að
tengjast betur en nú er höfuðatvinnuvegum þjóðarinnar og
leggja þjóðinni aukið lið í sókn hennar til fjölþættara atvinnu-
lífs, aukins hagvaxtar og bættra lífskjara. Höfuðhluverk há-
skólans verður vitaskuld að stuðla að aukinni menningu ís-
lenzkrar þjóðar með rannsóknum og kennslu. Verða þau fram-
lög ekki öll í askana látin. Starfsmenn háskólans hafa margir
hverjir verið hinir mestu eljumenn við kennslu og rannsóknir,
er varpað hafa ljóma á íslenzkt þjóðfélag og gert það hlutgengt
á hinu mikla vísindasviði grannlandanna. Land og þjóð eru
vegin í augurn hins menntaða heims ekki eftir því, hver frarn-
leiðsla lands er af efnislegum gæðum, heldur eftir andlegum
árangri, m. a. í listum og vísindum.
Á næstunni mun háskólanefnd setja fram tillögur urn aukið
starfssvið háskólans. Þarfir atvinnuveganna á vel menntuðum
mönnum munu setja mikið mark á þær tilögur. Möguleikarnir
eru geysimiklir á því sviði, ef íslenzkt þjóðfélag vill í raun og
sannleika hagnýta sér þá vel menntuðu vísindamenn, sem þetta
land hefur á að skipa og búa þeim aðstöðu til rannsókna og
kennslu. Við verðum að viðurkenna meir en í orði kveðnu, að
bezta fjárfesting í þjóðfélagi sé sú, er tengd sé æðri menntun og
vísindarannsóknum. Við, sem störfum við háskólann, þurfum
að vinna enn meir og betur en raun ber vitni að því að setja
fram tillögur um tilteknar rannsóknarstofnanir. Sýnir reynslan
frá Handritastofnun og Raunvísindastofnun, hve miklu vand-
virknislega samdar álitsgerðir og tillögur um nýjar stofnanir fá
áorkað gagnvart fjárveitingarvaldi. Oðrum þræði þarf og að
leita til hinna miklu vísindasjóða, er starfa víða erlendis, um
liðsinni til einstakra rannsókna.
Sú stefna, sem hófst hér í háskólanum 1934, er Atvinnudeild
Háskólans var stofnuð, og vék að því að tengja skólann við at-
vinnuvegi þjóðarinnar þarf að ná fyllri fótfestu en nú er raun á.
Skipulag rannsóknarstarfseminnar þarf að endurskoða m. a. með
það í huga að sameina hana í stað þess að dreifa henni á sundur-
leitar stofnanir. I því efni ber að hafa hugfast, hve vísindalegur
mannafli er takmarkaður og tækja- og bókakostur sömuleiðis.
Atbeina og forystu háskólans í rannsóknarstarfseminni þarf
að auka. í endurskoðunarstarfinu, sem hefjast ætti handa um,
þarf aðild háskólans að verða allmikil, andstætt því, sem var
við síðustu endurskoðun.
Hér við háskólann eru um margt góðir kostir á að byggja
upp vandaða kennslustofnun. Náin tengsl milli stúdenta og
kennara valda því m. a., að hér á að vera unnt að beita persónu-
legri leiðsögn og handleiðslu í ríkara mæli en víða erlendis.
Kennsluhættir jrurfa nauðsynlega að breytast í ýmsum greinum,
þar sem dregið verði úr fyrirlestraforminu og hlutur semínar-
æfinga og umræðuhópa aukist. Á því er kennslufarsleg nauðsyn
að örva stúdenta til framlaga í námi sínu. Kennsla og æfingar í
smærri hópum, þar sem stúdentar njóta leiðsagnar kennara, er
helzta úrræðið til að ná því takmarki. Kennslukerfi, sem tæki
mið af tutorskipulaginu brezka, kæmi vissulega mjög til greina
hér við háskólann. Mjög þarf að gefa gaum að stúdentum á
fyrsta og öðru námsári, skipuleggja nám þeirra, skapa þeim
eðlilega námsáfanga og prófatakmark, veita þeim virka leiðsögn
í námi. Á næstu árum þarf að beina aukinni athygli að náms-
tækni stúdenta og veita þeim fyllri námsráð en nú er. Þá þarf
einnig að hyggja að kennslutækni og kennslutækjum, kennslu-
bókum og ýmsum gögnum, sem greitt geta fyrir námi, svo sem
fjölritaðir útdrættir úr fyrirlestrum eða fjölritað staðreyndatal,
er þar greinir o. fl. í ýmsum greinum getur kennslan orðið líf-
rænni en nú er með því að samin séu verkefni úr námsefni, er
stúdentar leysi, og í mörgum greinum hygg ég, að dugleg endur-
skoðun þurfi að fara fram á námsefni. Stefnan á síðustu árum
hefur verið að bæta sífellt við námsefni, en brýn þörf er nú á
gagnrýnni könnun á því, hversu mikið staðreyndamagn sé vert
að leggja á stúdenta — hvers sé í raun og sannleika þörf fyrir
lífið sjálft. Víst vil ég ekki slaka á akademiskum kröfum, en
hyggjum að því, að fæstir stúdentar, er hér stunda nám, leggja
síðar fyrir sig vísindaleg viðfangsefni. Allur þorri þeirra þarfn-
ast menntunar til þess að gera þá færa til að leysa af hendi ýmis
sérfræðileg verkefni, þar sem ekki er stefnt að vísindalegum
uppgötvunum. Á hinn bóginn er þörf á aukinni kennslu til
æðri lærdómsstiga í mörgum greinum, og er ástæða til að kanna,
hvort ekki sé unnt að stytta nám til hinna almennu háskólaprófa.
Eitt af meginhlutverkum háskólans næstu ár verður að ná
betur en nú er til íslenzkrar þjóðar og treysta tengsl við kandi-
data sína og akademísku félögin í landinu. Við háskólans menn
viljum umfram allt starfa í kyrrþey án þess að auglýsa störf
okkar. Þetta er þó því verði keypt, að starfsemi háskólans er
þjóðinni ekki jafnkunn sem skyldi, og einkum jró rannsóknar-
starfsemi kennara og stofnana hér. Háskólastúdentar sjálfir
virðast ekki gera sér raunsanna mynd af þessum málurn, og hef
ég þar í huga ályktun stúdentaþings í sumar um rannsóknar-
starfsemi háskólans. Stjórnmálamenn virðast ekki heldur vera
nægilega kunnugir starfsemi skólans og naumast þeirri vísinda-
pólitík, sem framkvæmd er í grannlöndunum. Sums staðar er-
lendis hefur verið efnt til ráðstefna, þar sem vísindamenn og
stjórnmálamenn koma saman og ræða um mörkun vísindastefnu,
og væri æskilegt að stofna til slíkra ráðstefna hér á landi. Gæti
þar orðið upphaf að samstarfsnefnd, hvort sem það væri nefnt
vísindaráð eða öðru nafni. Er þá vitaskuld við það miðað, að
þar eigi sæti bæði hugvísindamenn og raunvísindamenn og bæði
sérfræðingar frá háskólanum og rannsóknarstofnunum utan
hans. Rannsóknarráð ríkisins er vísir að slíku samstarfi á sínu
sviði. Til þjóðarinnar jrarf að ná með vekjandi fyrirlestrum og
með ritum um háskólamálefni, jrar sem skýrt er frá starfi há-
skólans umliðna áratugi og svo vanhögum skólans á ýmsum
sviðum. Ótvírætt er, að háskólans mönnum hefur tekizt að
vekja athygli þjóðarinnar á jressum málum á síðustu árum, en
hér þarf meira til að koma.
Að því er varðar kandídata háskólans langar mig til að setja
fram þá tillögu, að nú í vetur verði stofnuð samtök kandídata,
er vilji vinna að eflingu háskólans, og ætti það ekki að vera
einskorðað við kandídata frá Háskóla íslands. Slík samtök ættu
að geta innt af hendi mikilvægt framlag til að treysta tengslin
milli háskólans og kandídata. Þaðan mætti vænta ýmissa frjórra
hugmynda og styrks fyrir skólann á marga grein. Þetta minn-
ingarár er kjörið stofnunarár slíkra samtaka.
V.
Háskólaárið 1918—1919 voru tveir prófessorar skipaðir við
Háskóla íslands, Sigurður Nordal í upphafi háskólaárs og Ólafur
Lárusson frá 1. janúar 1919. Átti Sigurður Nordal jrví hálfrar
aldar prófessorsafmæli nú í haust, og samgleðjast nemendur
hans, vinir og samkennarar honum með það afmæli. Er Háskól-
anum mikil sæmd að jrví, að prófessor Sigurður skuli enn vera
prófessor við skólann samkvæmt sérstökum lögum um það efni.
Prófessorarnir Ólafur Lárusson og Sigurður Nordal eru í hópi
merkustu vísindamanna, sem íslenzk jajóð hefur alið. Settu þeir
báðir mikið mark á háskólann um áratuga skeið og eru framlög
þeirra beggja til íslenzkra vísinda ómetanleg. Eitt atriði í vís-
indaferli þeirra er mér sérstaklega hugstætt. Skömmu eftir að
þeir hófu störf gáfu þeir út veigamikil rit hvor um sig, Sigurður
Nordal ritið Snorra Sturluson (1920) og Ólafur Lárusson ritið
41
STÚDENTABLAÐ