Stúdentablaðið - 01.12.1968, Blaðsíða 21

sem einu sinni var rauður, kvarta stundum
undan því, að varla sé vinnandi með hon-
um af þeirn sökum, þá veit ég eiginlega
ekki, hvar maður ætti að setja nýja flokk-
inn. Mér finnst Sjálfstæðisflokkurinn vera
ákaflega frjálslyndur flokkur. Auðvitað má
bæta hann eins og öll mannanna verk.
Almenningur virðist vera óáncegður með
stjórnmálaflokkana og starfsemi þeirra.
Álitið þér, að það sé mögulegt að breyta
þessum flokkum sem fyrir eru innan frá?
Almenningur er ekki óánægður með
stjórnmálaflokkana, en þegar almenningur
er óánægður með útlitið og horfurnar um
lífskjörin, hræddur við það, sem framund-
an er, þá er alltaf leitað að mannlegum
syndaselum. Þetta hefur verið svona, þetta
er ekkert nýtt fyrirbæri hér, það verður
alltaf haldið áfram að reyna að kenna ein-
hverjum um náttúrulögmálin.
Og þér álitið ekki, að það þurfi neitt að
breyta flokkunum eins og þeir eru, kannslii
skipulagi þeirra. Nú var verið að stofna
flokk fyrir sliömmu, sem heitir Alþýðu-
bandalagið, og þeir virðast vera með nokkr-
ar nýjar hugmyndir um kjör stjórnar sinn-
ar, œtla mönnum ekki allt of la^iga setu þar.
Já, svoleiðis barnaskap tekur maður nátt-
úrlega ekki mark á, og þeir munu ekki taka
mark á þessu sjálfir. Sá sem ekki má vera
lengur en þrjú ár, hann mun hafa breytt
gjörsamlega um skoðun á því eftir þrjti ár.
Sá sem ekki má vera lengur en níu ár, hann
sér það, ef hann hefur staðið sig vel, að það
er algjör þjóðarnauðsyn að gera undantekn-
ingu í hans tilfelli. Þeir voru með þessa
vitleysu í frönsku stjórnarbyltingunni, það
mátti ekki endurkjósa þingmenn, þetta var
bara klára þvættingur og bull. Ef mennirn-
ir ekki reynast vel, þá er að láta þá fara.
Hitt er annað, að það getur verið álitamál,
hvort maður eigi að hafa einmenningskjör-
dæmi eða hlutfallskosningu í stærri kjör-
dæmum. Það má deila um þetta endalaust,
hvorttveggja hefur sína kosti. Það er nátt-
úrlega miklu skemmtilegra að vera þing-
maður og frambjóðandi fyrir einmennings-
kjördæmi en að vera einn á lista með fleir-
um, en það er bara miklu hættara við að
árangurinn, það er kosningaúrslitin, verði
spéspegill af þeim skoðunum, sem uppi
eru með þjóðinni.
En eruð þér kannski fylgjandi einmenn-
ingskjördœmum?
Ja, ég held, að ég hafi eiginlega sagt það,
sem ég get sagt um það, ég álít það vera
algert álitamál. Ég væri alveg til viðtals um
einmenningskjördæmi, ef liægt væri að
tryggja nokkurn veginn jafnrétti meðal
íbúa landsins, að menn hér á suðurkjálk-
anum hefðu hlutfallslegan rétt á við aðra
landsmenn, sem er svo fjarri því að sé núna.
Vantar mikið á, að svo sé?
Já. Ef við tökum t. d. Norðurland vestra
og Vestfirði, þá held ég, að þar séu þrisvar
sinnum færri kjósendur á hvern þingmann
en í Reykjaneskjördæmi, og munurinn
ívið meiri ef litið er á Reykjavík. Ég get
ekki skilið, að menn eigi að hafa minni
kosningarrétt, þó að þeir búi í þessum
landshluta heldur en öðrum.
En telduð þér hyggilegt að koma á próf-
kjöri í sambandi við framboðslista?
Það er eitt af því, sem hver flokkur verð-
ur að ákveða fyrir sig. Það er alveg sama,
hvaða aðferð við höfum í því efni, það geta
alltaf orðið leiðindi í sambandi við undir-
búning kosninga, klíkuskapur getur alveg
eins átt sér stað við prófkjör og við aðra
aðferð. Ég álít þetta ekkert höfuðatriði,
mér stæði svo hjartanlega á sama, hvort
þetta kæmist á eða ekki.
En er álitinn gnmdvöllur fyrir þvi, að
stjórnarandstaðan myndi skuggaráðuneyti
eins og er i Bretlandi með þessu margra
flokka kerfi, sem við liöfum?
Með þessu margra flokka kerfi? And-
stöðuflokkarnir hafa ekki efni á þessu, ég
á ekki aðeins við þessa andstöðuflokka
núna, ég á við á hverjum tíma. Það má
segja, að það sé eðlilegt, að vissir menn inn-
an hvers andstöðuflokks kynni sér sérstak-
lega og fylgist sérstaklega með vissum mála-
flokkum, en þeir geta ekki eins og í Bret-
landi fórnað öllum sínurn tíma í það eða
meginparti af tíma sínum, það er gjörsam-
lega útilokað.
Þér álítið sem sagt ekki grundvöll fyrir
þvi, að foringi stjórnarandstöðunnar, ef
hann vceri til, yrði launaður sem slikur?
Ég álít, að þetta væri dálítið líkt því,
þegar hrossataðskögglarnir sögðu: „Við
eplin.“ Þó að Bretar hafi efni á svona lög-
uðu, þá er ekki þar með sagt, að við höfum
það.
Alítið þér, að samband flokkanna og
stjórnmálamanna við kjósendur sé ncegi-
lega mikið milli kosninga?
Það væri æskilegt, að það væri meira. En
hins vegar verður maður að horfast í augu
við það, að í landinu er milli kosninga
frekar leiði á að fara á of mikið af stjórn-
málafundum, nema sérstök stórmál séu á
döfinni. Þið hafið séð það, að allir flokkar
koma með hóp af trúðurn þegar þeir eru að
kalla saman héraðsmót. Án þess að hafa þá
með, treysta þeir því ekki, að nokkur mað-
ur komi. Við höfum í Reykjaneskjördæmi
verið að reyna vissar nýjar leiðir í þessurn
efnum. Fyrir seinustu kosningar sýndist
það gefast vel að vera ekki að reyna að ná í
alla í einu, heldur ná saman vissum, nokkuð
stórum hagsmunahópum eða stéttum og
reyna að fá þá aðila til að tala yfir okkur, í
staðinn fyrir að við prédikuðum alltaf yfir
þeim.
En álítið þér ekki, að ef hér vceru ein-
menningskjördœmi, J)át vceri viðhorfið
kannski dálitið annað? Þá fœri viss hópur
af fólki að hitta þingmanninn sinn, og Jmð
vceri enginn vafi, að þetta vceri þeirra þing-
maður?
Það er ótvíræður kostur við einmennings-
kjördæmi, einmitt þetta atriði. Það er einn
af stóru kostunum við þau. Þegar kjördæm-
in eru minni, þá er auðveldara að þekkja
persónulega verulegan hluta af kjósendun-
um og hafa miklu nánari tengsl við þá.
Nú var kosinn forseti i vor. Finnst yður
úrslit kosninganna marka nokkur timamót
i pólitiskri hugsun landsmanna? Nú var
um að rceða pólitískan mann annars vegar
og hins vegar embcettismann.
Nei, ég held það geri það ekki. Þetta
voru alveg eðlilegir hlutir, eftir það sem á
undan var gengið. Það er undirstrikað, sem
kom fram við kosningarnar 1952, fyrstu al-
mennu forsetakosningarnar, að fólk vill
ekki láta flokkana segja sér fyrir verkum, og
að menn eru að kjósa um persónur en ekki
flokka. Mér finnst jrað vera nákvæmlega
það sama, sem gerðist að þessu leyti. Ég held
ekki, að það séu nein tímamót í sambandi
við þetta, þó að ég sé ákaflega ánægður með
úrslitin.
Samrýmist það, að styðja annan fram-
21
STÚDENTABLAÐ