Fálkinn - 10.08.1960, Blaðsíða 12

GUÐLAUG BENEDIKTSDÓTTIR:
ViÍ ftjcÍtiegiHH
Forsjónin hafði ekki gefið þeim
neitt barnið, hjónunum í Haganesi,
og eftir því sem árin liðu, kulnaði
sú von þeirra, að þeim yrði barna
auðið. Guðný hafði reyndar heyrt i
æsku, að álög hvíldu á Haganes-ætt-
inni. Hún hafði hlustað á það eins
og hvert annað ævintýri þjóðsagn-
anna, að umrenningur, sem hafði
verið úthýst frá Hagnnesi af lang-
afa Jósafats, hefði lagt það á, að
seinasti afkomandi ættarinnar skyldi,
að óbreyttum háttum þeirra, verða
aumari nokkrum betlara, verða vit-
stola og ganga fyrir björgin í Haga-
nestanga.
Þegar Guðný á uppvaxtarárunum
leit til þessara hamra, fannst henni
kulda leggja til sín frá þeim, er hún
hugsaði um hrakspána. En fóstra
hennar bað hana að gera það fyrir
sín orð og þann Guð, sem hún hafði
reynt að leiða hana til, að leggja
ekki trúnað á slíkar firrur.
Er Jósafat í Haganesi leitaði ráða-
hags við Guðnýju, var hún hlédræg
og tók honum fálega. Hún mundi vel
hin leiðu ummæli og var ekki laus
við að ala beyg í brjósti til þessa
manns. Þó fór svo að lokum, að hún
mat ummæli fóstru sinnar meira: —
Þvílíkum ráðahag getur þú ekki
sleppt, sagði gamla konan. — Og nú
var komið sem komið var og Guð
og lukkan varð að ráða.
Jósafat var ómannblendind og af-
skiptalaus fyrstu búskaparárin og sí-
starfandi. En þegar sýnt þótti, að
ekki myndi neitt barnið koma hjá
þeim Haganes-hjónum, fór að syrta
að. Bóndinn gerðist afundinn og ó-
notalegur við Guðnýju og hirðulaus
um bú sitt. Þau fáu hjú, sem verið
höfðu þar frá tíð föður Jósafats, vist-
uðu sig annars staðar og smátíndust
af heimilinu. Enginn vildi vera þar,
þegar ósköpin dyndu yfir.
— Þau mega fara til helvítis, djöfl-
arnir þeir arna, sagði Jósafat kulda-
lega. Við rekum bara minna bú, eða
fyrir hvern andskotann erum við að
búa?
Stundum stóð Guðnýju ógn af ís-
köldu tilliti Jósafats, henni sýndist
gneista úr augunum undan slútandi
brúnum. —■ Var það hatur til henn-
ar, sem hún sá í dökkum augum hans,
eða hvað? Hún hafði þó ekkert brot-
ið af sér fram yfir hann.
Jósafat hætti að raka sig og halda
sér hreinlegum, svo hann varð elli-
legur um aldur fram, og hann hætti
að gera jörðinni til góða, eins og
fyrstu búskaparárin.
Guðný var trúkona og kom það
henni í góðar þarfir. Um nætur lá
hún andvaka og horfði út í dimm-
una eða út um ljórann. Hún mændi
til þessara f jarlægu hnatta, sem hún
trúði í bernsku að tilheyrðu himna-
ríki. — Bænir hennar stigu upp til
himnaföðurins — eða hún vonaði að
hann heyrði til sín. — 1 raun og
veru elskaði hún Jósafat, þó hann
væri breyttur. Hann var ekki lengur
sá maður, sem hún þekkti, þegar
hún gekk í hjónabandið. Hann var
allt annar. — Og hvað hafði þessi
nýi heimilisfaðir, fúll og orðvondur,
með börn að gera? — -— Á einhvern
hátt hlaut þetta heimilislif þeirra að
breytast, svona gat það ekki gengið,
Jósafat stóð úti við traðargarðinn
og spýtti um tönn. Kjammi sat á
garðinum og horfði upp á veginn.
Hann sperrti eyrun og urraði lágt.
— Hvað sér hundskrattinn, tautaði
Jósafat og leit upp. — Var hund-
skepnan honum fremri, eða hvað?
Hann gaf þeim gaum, sem fóru um
þjóðveginn þennan veg, sem var eig-
inlega vegurinn hans sjálfs, hans
Jósafats í Haganesi. Þessi sjálfgerði
vegur frá náttúrunnar hendi lá
nokkra faðma fyrir ofan túnið hans.
Vegurinn tilheyrði fjallinu hans og
túninu hans. Þessi grýtti vegur, sem
hafði verið farinn mannsaldur eftir
mannsaldur, var eins og rauður þráð-
ur í hans eigin landi. — Fjallið hans
Jósafats i Haganesi horfði niður á
þennan veg og niður á fólkið, sem
um hann fór. — Margt af þessu fólki
tilheyrði engum — eða annað var
ekki hægt að sjá. — Það rölti um
illa til fara og málþrota. Það kom
oft langt að og ferðalag þess gat
orðið endalaust. Það vra nákvæmlega
eins og lífið sjálft, óstöðvandi í rás
sinni og vildi halda sína leið án
þvingunar.
Upp frá þessu fór vegurinn að eiga
óskipta athygli Jósafats. — Var hann
ekki sjálfur, — hann Jósafat í Haga-
nesi, allt í einu orðinn líkur þessu
fólki, sem um veginn fór? Hann til-
heyrði engum og hafði engan til
að lifa fyrir. Hann hefði betur borið
gæfu til að taka Möngu svörtu, sem
var vitlaus eftir honum, þá myndi
öðruvísi hafa farið. En hann valdi
eftir útlitinu og Guðný var skratti
lagleg í þá daga, þótt hún væri
nú orðin honum fjötur um fót.
Jósafat starði upp á veginn, um
leið og hann strauk niður þykkt og
sítt skeggið. Hann var að verða eins
og ferlíki, sem hrörnun og skarn
höfðu að leiksoppi. Hundurinn lá við
hlið hans og horfði í sömu átt, og
allt í einu fór hann að urra.
— Ég sé það, Kjammi, sagði Jósa-
fat og rétti stóra, óhreina hönd að
hálsi hundsins. — Ég sé það. — Þú
ert vitrari en ég, þú tekur þvi með
þögn, þó æfidagar þínir liði og þú
hafir engan félagsskap.
Jósafat gekk upp túnið og stað-
næmdist við garðinn. Hann veifaði
til þess, sem um veginn fór og hætti
ekki fyrr en hann var búinn að fá
manninn til sín. Þessi vegfarandi
var ekki ásjálegur, og þó fannst
Jósafat eitthvað áþekkt með þeim.
— Hvert er ferðinni heitið? spurði
Jósafat og undraðist rödd sína; hann
talaði eins og í gamla daga, þegar
Guðný og hann voru nýgift.
— Ferðinni heitið! Áttu við að ég
ætli eitthvað sérstakt? sagði maður-
inn. — Ég ferðast um, eins og ég
er vanur.
— Þá máttu vera að því að koma
heim og fá hressingu.
Ferðalangurinn gaut hornauga til
Jósafats. Hann trúði varla sínum eig-
in eyrum, — að hann, djöfuls þöngul-
hausinn, hefði boðið sér heim. Aldrei
hafði neinn umrenningur fengið svo
mikið sem bein frá stórbúinu í Haga-
nesi, — og loks voru hinar þungu
bölbænir að koma niður á því, hysk-
inu. Seinasti afkomandinn var barn-
laus og geggaður, sagði fólkið.
— Áttu við að ég komi heim með
þér? sagði maðurinn.
— Já, ég er ekkert morgunkaffi
farinn að drekka, sagði Jósafat.
— Það er nú af morguninn, hugs-
aði gesturinn og fór heim með Jósa-
fat. Hann hafði þó sögur að segja,
að vera boðinn heim i Haganes, og
?að af húsbóndanum.
Guðnýju varð orðfátt. Hvort boð-
aði þetta illt eða gott? — Svona fólk
hafði aldrei komið inn fyrir dyr í
Haganesi í hennar tíð, en hún vissi,
að það sótti mjög á efnaðri heimilin.
Jósafat var svo þýður í máli, er
hann bað hana um kaffi fyrir þá,
að hún horfði til hans spyrjandi. Var
Guð að svara bænum hennar nú —
og á þennan hátt? — Það gat ekki
verið.. — Enga breytingu gat það
haft í för með sér, þó þessi óhreini
förumaður kæmi þar heim.
Tíminn leið. Jósafat sinnti nauð-
synlegustu störfum, en annars hélt
hann sig mest við þjóðveginn. Á ýms-
um tímum dagsins gat hann komið
heim með fólk, sem þurfti að fá
hressingu, — mat eða kaffi, — gjarn-
an hvort tveggja.
Dýrkun Jósafats á veginum og veg-
farendunum fór i vöxt, en samhliða
endurvaknaði hugur hans fyrir störf-
um heimilisins. Stundum varð hann
seinn fyrir, er Kjammi gaf honum
merki, og þá hljóp hann upp á hesta-
steininn, sem var bjarg austast á
hlaðinu, og veifaði og kallaði til
þeirra, er fram hjá fóru.
Heldur þótti Guðnýju miður um
þetta háttalag. Oft lá þessu fólki,
sem Jósafat fénaðist, ekki beinlínis
á, og gat orðið dagþrota fyrir þá
töf, sem hann olli því — og þá var
Jósafat ánægðastur. Drunginn, sem
áður hafði ríkt yfir honum, smáhvarf
og hann leitaði alls konar frétta hjá
komumönnum.
Brátt fór þetta fólk að koma óboð-
ið að Haganesi, ef það átti leið þar
um, og orðrómurinn að berast um
þá breytingu, sem orðin var þar á
heimilisháttum. — Sennilega var það
húsfreyjan, sem réði þessu, sagði
fólkið. Auðvitað var hún að sturlast
svona ein með þessum manni.
Guðný var smáfríð kona, rjóð í
kinnum og kringluleit, hárið ljós-
rautt og mikið. I seinni tíð hafði
blómi hennar þó látið á sjá. Tólf ár
undir sama þaki og Jósafat hlutu
12
Fálkinn, 25. tbl. 1960