Fálkinn - 10.08.1960, Blaðsíða 26

DAGATAL SOGUNNAR
£1 jr ¥7 T\ l 20. JÚLÍ — 1811 var for-
0|\t£^£/; ustumaður frelsisbarátt-
unnar í Mexico, Miguel
Hidalgo, tekinn af lífi. Hann gerðist prest-
ur í œsku, fékk feitt prestakall og stofnaði
ýmis konar iðn-fyrirtæki og beitti sér fyr-
ir margvíslegum framförum. Árið 1809 fór
Hidalgo að undirbúa samsæri gegn spönsku
kúgunarstjórninni og árið eftir gerði hann
uppreisn, lagði undir sig ýmsar smáborgir
og hélt svo með 80.000 manna lið gegn
höfuðborginni. En stjórnarherinn vann
sigur á honum í tveimur orustum. Hidalgo
varð að flýja en var síðar framseldur og
sakaður um landráð, var sviptur prests-
embættinu og líflátinn. En 1823, er Mexi-
canar höfðu fengið sjálfstæði sitt, var lík
hans flutt í dómkirkjuna í Mexico City
og hetjaunni reist stórt minnismerki.
EHi
S
i
I
I
Si
|
|
I
fl jr T\ t 21. JÚLÍ —1820 barst há- E
OlV£/I/I skólunum í Evrópu ofur- p
lítið rit á latínu og kom
það frá Kaupmannahöfn. Efnið vakti at
hygli lærðra manna. Höfundurinn var
prófessor í eðlisfræði við Hafnarháskóla
og hét Hans Kristian Örsted. Lýsti hann i
ritíingnum tilraunum, sem hann hafði gert
viðvíkjandi sambandi rafmagns og segul- ij
magns. Hann hafði fundið sambandið, en
á þeirri athugun hans byggðist öll raf-
magnstækni nútímans. Með þessari upp-
götvun hófst sú rafmagnsöld, sem ger-
breytti jarðlífinu — og heldur áfram að ii
breyta því.
rr |7 T\ • 22. JÚLf — 1892 var '
n l\ IþT11 skautaráðstefna háð í
Scheveningen í Hollandi
og var hún upphaf alþjóðlegra skautamóta.
Þarna voru rædd alls konar grundvallar-
atriði skautaíþróttarinnar, ákvæði sam-
þykkt um vegalengdir sem keppt skyldi
um, gerðir skautabrauta og önnur atriði.
Gekk illa að komast að samkomulagi um jj
sumt. Englendingar vildu nota míluna sem
einingu fyrir brautalengdunum, en Svíar,
Norðmenn og Þjóðverjar töldu sig meiri
skautamenn en Englendinga og vildu halda ii
fram sínu lengdarmáli. Loks varð sam-
komulag um, að metramálið skyldi jafnan
lagt til grundvallar við öll alþjóðleg
skautamðt.
o jr ¥7* T\ t 23. JÚLÍ — 1883 var
hornsteinninn lagður að
musteri Mormóna í Kirt-
land,USA. Vérett hafði sagt þeim trú-
bræðrunum, að þessi staður væri ætlaður
„höll Zions“ og ætti að verða mistöð safn-
aðarins í Zion. Öx Mormónum mjög fylgi
um þessar mundir í öllum austurfylkjum
Bandaríkjanna og söfnuðir voru stofnaðir
víða. f júní 1832 hófst útgáfa fyrsta
kirkjurits þeirra, „Evening and Morning
Star“.
piT'n T\ • 24. JÚLÍ — 1698 stofnaði
þýzki uppeldis- og guð-
fræðingurinn, August
Hermann Francke hið kunna „barnahús"
sitt í Halle. Francke hafði ekki verið við
eina fjölina felldur; í fyrstu var hann
æstur mótmælenda — prédikari — svo
skæður að kaþólskir neyddu hann til að
fara frá Erfurt en þar starfaði hann. Síðan
varð hann prófessor í austurlandamálum,
hafði svo skipti á því embætti og prófes-
sorsembætti í guðfræði, gerðist jafnframt
prestur og lagði grundvöllinn að „pietism-
anum" ásamt Spener. Hann hafði brenn-
andi áhuga fyrir uppeldi barna, stofnaði
marga skóla og loks barnahúsið, í þeirri
von að sér mundi áskotnast samskotafé til
að ljúka verkinu. Og peningarnir komu,
barnahúsið rúmaði 100 drengi og 34 telp-
ur þegar Francke dó — allt foreldralaus
börn. Og í skólum hans fengu 2.200 börn
kennslu. Francke var í mörgu á undan
sínum tíma; t. d. hélt hann því fram, að
hverju einstöku barni skyldi kennt í sam-
ræmi við upplagið, sem í því væri.
26. JÚLl — 1789 var sú
ákvörðun tekin að rífa.
„La Bastille", hið ill-
ræmda gamla fangelsisvirki í París. Palloy
nokkur tók verkið að sér upp á akkorð og
byrjaði niðurrifið með þúsund verkamönn-
um. Þetta var erfitt verk, en Palloy varð'
ríkur á því. Úr járnrimlunum í gluggun-
um og keðjum fanganna steypti hann
minnispeninga, úr steinunum slípaði hann
eyrnalokka, brétpressur, blekbyttur o. fl„
og sömuleiðis gat hann boðið til sölu líkön
af Bastillunni, gerð úr hleðslugrjótinu úr
henni. En mest af grjótinu var selt og
notað til húsa- og brúarbygginga. Palloy
varð forríkur og mikill áhrifamaður í þjóð-
félaginu. En svo fór að lokum að hann
sólundaði öllum eignum sínum og undir
ævilokin varð hann að leita sér að snapa-
vinnu til að hafa ofan £ sig að éta.
SKEÐ!
cvi? f26- ji^Lí ~ 1648 ruddust
Ö JV £/ 1 sænskar hersveitir inn í
Praha og tóku hálfa borg-
ina herskildi. í sænsku sveitunum voru að-
eins 2000 menn, undir stjórn Hans Krist-
offers von Königsmark. Komust Svíar yfir
ógrynni dýrmætra gripa og náðu undir sig
fjárhirzlu Rúdólfs keisara, dýrmætum inn-
anstokksmunum og listaverkum í Hrads-
chin-höllinni( sem enn stendur) og höllum
ríkra aðalsmanna. Sá sem hjálpaði von
Königsmark til að koma Prahabúum £
opna skjöldu var franski riddarinn Ernst
Ottovalsky, sem áður hafði verið £ þjón-
ustu keisarans, en hafði særzt £ orustu og
varð að hætta hermennsku. Sviar höfðu
rænt hann, og er keisarinn neitaði a3
bæta honum tjónið gekk hann i þjónustu
þeirra. Annar helmingur borgarinnar
komst aldrei á vald Svía.
26
Fálkinn, 25. tbl. 1960