Fálkinn - 17.08.1960, Blaðsíða 6

Steingrímsstöð við Efra-Sog vígð
Steingrímur Jónsson rafmagnsstjóri.
Virkjun Sogsins er lokið. Þ.
6. ágúst var stöðin við Úlfljóts-
vatn, undir Dráttarhlíðinni,
vígð og Forseti íslands gaf
henni nafnið Steingrímsstöð:
Nafn Steitngríms Jónssonar
rafmagnsstjóra. En ævisaga
hans síðustu 40 árin hefur ver-
ið saga þróunar rafvirkjana
á Islandi.
SlÐAN á laugardaginn annan en
var miðlar Sogið íbúum suðvest-
urlands 76.000 kílówatta orku nótt
og dag, því að þá bætti nýja virkj-
unin í Efra-Sogi 27.000 kílówöttum
við þá orku, sem fyrir var frá stöðv-
unum Ljósafossi og Irufossi. Með þvi
að bæta enn við einni vélasamstæðu
í hvora hinna síðarnefndu stöðva má
enn auka orkuframleiðsluna upp í
96.000 kílówött, en það samsvarar
480 milljón kilówattstunda fram-
leiðslu á ári, og er þá miðað við
þurrkár, með lágmarksvatnsrennsli.
Því að þó að stærsta stöðuvatn Is-
lands, Þingvallavatn, sé forðabúr
Sogsins, getur talsverður munur orð-
ið á birgðum þess frá ári til árs,
eftir því hvort úrkoman er mikil eða
lítil á þeirri 1200 ferkílómetra spildu,
sem tekur við úrkomunni. — Mæling-
ar, sem gerðar hafa verið á vatns-
magni Sogsins undanfarin 19 ár,
sýna, að meðalrennslið er 114 ten-
ingsmetrar á sekúndu, eða 3600 millj-
ón teningsmetrar á ári, en þurrasta
árið á þessu tímabili, 1951, var
rennslið fimmtungi minna en meðal-
tal, eða 2900 ten.m. á ári. Og við
þetta lágmarksrennsli verður að
miða vélakostinn og afköstin.
Þingvallavatn er í 103 metra hæð
yfir sjó og Sogið 19 km langt. En
allur neðri hluti þess er svo halla-
litill, að ekki kemur til mála að
virkja hann. Sá hluti Sogsins, sem
aflið gefur, er 8 kílómetra langur,
og á þeim kafla er f allhæðin 77 metr-
ar. Af henni nýta stöðvamar á Ljósa-
fossi og Iru- og Kistufossi 55 metra.
Þegar vélasamstæða bætist við á
Ljósafossi, gefur sú stöð 22.500 kíló-
wött raforku, og Irafossstöðin (en
þar er allt til reiðu til að setja nið-
ur nýja samstæðu) gefur þá 46.500
kw. Að Steingrímsstöðinni viðbættri,
með sín 27.000 kw verða þetta sam-
tals 96.000 kílówött, en það er sú
orka, sem suðvesturlandið hefur úr
að spila næstu árin, en því er spáð,
að hún verði fullnotuð á næstu fjór-
um árum.
NÝJA STÖÐIN —
STEINGRlMSSTÖÐ.
Sogið hefur rutt sér braut um
þröngt gljúfur við enda Dráttarhlið-
ar og þeyttist þar í hávöðum og með
boðaföllum niður í Úlfljótsvatn. Hæð-
armunur þess og Þingvallavatns er
22 metrar. Það er þetta fjall, sem
gefur Steingrímsstöðinni „afl þeirra
hluta, sem gera skal“.
Vatnið er beizlað á þann hátt, að
stífla hefur verið gerð fyrir upptök
Sogsins, þar sem það fellur í gljúfr-
in. Þessi stifla er frá austri til vest
urs, 95 metra löng, steinsteypt með
grjótfyllingu til beggja enda, en miðj-
an úr járnbentri steypu. 1 stíflunni
eru tvær botnrásir, sem hægt er að
opna.
Vestan við stífluna tekur við inn-
taksþró, en úr henni eru 345,2 metra
löng jarðgöng gegnum Dráttarhlíð-
ina, sem geta flutt 150 rúmmetra
vatns á sekúndu til stöðvarinnar. Er
þvermál þeirra 52 fermetrar. Göngin
eru fóðruð með járnbentri steinsteypu
að innan, enda er bergið í Dráttar-
hlíðinni gljúpt og ótryggt.
Við suðurenda jarðganganna tek-
ur við jöfnunarþró, 15 metra djúp
og eins og skeifa í lögun, um 45
metra löng. Úr henni rennur vatnið
svo i inntakið sjálft og þaðan gegn-
um þrýstivatnsæðarnar tvær niður
undir stöðvarhúsið. Fallhæðin í þess-
um þrýstivatnsæðum er 19,42—22,62
metrar, eftir því hve hátt er í Úlf-
ljótsvatni, en vatnsborð þess breytist
eftir því hve miklu vatni það þarf
að miðla Ljósafossi.
Nú taka vatnshverflarnir tveir
(túrbínurnar) við þyngslum yfir 20
metra hárrar vatnssúlu og breyta
þeim í vatnsorku. Hverflarnir eru
þýzkir, af svonefndri Kaplan-gerð,
frá vélsmiðjum B. Maier K/G í
Brackwede, og skilar hvor um sig
19.000 hestöflum, en það svarar til
13.500 kw. Snúast hverflarnir 187,5
snúninga á mínútu á lóðréttum stál-
öxli, býsna gildum, sem gengur beint
upp í rafalana (generatorana) á
6
Fálkinn, 26. tbl. 1960