Fálkinn - 17.08.1960, Blaðsíða 16

Dorothy L. Sayers:
ÖNGÞVEITI
Ekki hef ég hugmynd um, hver
stofnaði til þessarar brjálæðiskenndu
deilu. Ég held að það hljóti að hafa
verið Timpany. Hvað sem öðru lið-
ur, þá er það þessháttar gagnslaust
en ergjandi efni, sem Timpany ætl-
aði að koma rifrildi af stað um, eftir
iangan veiðidag. Um það leyti hafði
ég samið við bóndann um bát morg-
uninn eftir, og varð svo að koma í
rabbstofuna, sem reykt var í. Þá var
komið kapp í þá, og þeir voru að
rifast um Kínverjann.
Þér þekkið það. Ef þér gætuð eign-
azt milljón sterlingspund án þess að
það hefði nokkrar illar affleiðingar
fyrir sjálfan yður, með því að þurfa
ekki að gera annað en þrýsta á lít-
inn bjölluhnapp, sem gæti stútað með
rafstraumi einum ókunnum Kínverja
í tíu þúsund mílna f jarlægð, — mund-
uð þér þá gera það? Flestir mundu
hafa myndað sér ákveðna skoðun
gagnvart þessu atriði, nema útlend-
ingurinn búlduleiti, sem ekki var úr
okkar hóp. Hann hafði, eins og hæv-
erskan bauð honum, falið sig bak
við opna bók, og það lá við að ég
vorkenndi honum, því að þama var
hann í sjálfheldu inni í horninu milli
Timpanys og Poppers vinar hans,
sem er meðal beztu ræðukappa í
heimi. Ofurstinn sagði „Voff-voff!“
og vitanlega þrýsti hann á hnapp-
inn. Allsstaðar I veröldinni of margt
af þessum bannsettum Kínverjum —
yfirleitt of margt af óþjóðalýð. Og
ég sagði, að flestir mundu fást til
að afreka talsvert fyrir milijón pund.
Og paterinn sagði (eins og hann auð-
vitað hafði skyldu til að gera) að
enginn finndi stoð í réttlætinu fyrir
því að svipta annan mann lifi. Og
Timpany sagði: Hugsið ykkur allt
það góða, sem maður gæti látið af
sér leiða fyrir milljón pund, og Pop-
per gamli sagði, að þetta væri allt
undir því komið, hvernig sálarfar
þessa Kinverja væri — hver veit
nema annar Konfutsius gæti orðið
úr honum — og út úr þessu barst
talið að öðru enn vitlausara, svo sem
því: hvoru ætti maður að bjarga,
ef velja skyldi milli fárveiks um-
hennings eða bibliuhandritsins Codex
Sinaiticus?
Timpany sagði, að undir öllum
kringumstæðum mundi hægt að full-
yrða, að enginn sæmilegur maður
myndi hika augnablik (ég var gras-
asni og hafði leyft mérð að hugsa
mig um). Ættum við ekki að muna,
að mjög líkt tilfelli kom fyrir hérna
einu sinni, og hvaða ógnarlegur
gauragangur spratt út af því? Hann
átti við, sagði hann, þessa gömlu
sögu út af Davenant-Smith-handrit-
unum."
Paterinn minnti á, að Davenant-
Smith væri sá hinn sami, sem týndi
lífi í Bunga-Bunga, þegar hann var
þar á ferð til að grafast fyrir orsakir
og kynna sér meðferð svefnsýkinnar.
Hann var píslarvottur vísindanna,
hafi nokkur nokkurntíma verið það.
Timpany féllst á þetta og beið um
stund, til þess að fá tækifæri til að
skýra frá hvernig skjöl Davenant-
Smiths, sem greindu frá öllum vís-
indaárangri hans, komust heim til
ekkjunnar hans. Þetta var kúffull
skrína af skjölum, sem hvorki hafði
verið raðað niður, flokkuð eða lesin.
Ekkjufrú Davenant-Smith þurfti að
ráð til ungan og afbragðsgreindan
læknisfræðing til þess að búa skjölin
undir prentun. Og einmitt nóttina eft-
ir kviknaði í húsinu hennar.
Þá rámaði mig í eitthvað og ég
kallaði upphátt: „Já, alveg rétt,
drukkinn bryti og steinolíulampi, -—
var það ekki?“
Timpany kinkaði kolli. Þetta hafði
allt gerzt um miðja nótt — timbur-
hús með hálmþaki, ekkert vatn og
næsta slökkvisveit í tíu mílna fjar-
lægð. 1 stuttu máli var þannig kom-
ið, að ungi læknisfræðingurinn átti
aðeins um tvennt að velja: að bjarga
handritunum eða gamla brytaræflin-
um. Hann bjargaði handritunum
fyrst, og þegar hann kom aftur til
að ná í brytann, féll þakið á húsinu
og hann gat ekki náð til hans..
Ég heyrði, að paterinn tautaði
„hræðilegt", og tók eftir að ókunni
maðurinn í horninu þóttist vera að
fletta blaði í bókinni sinni og mændi
dimmum, raunalegum augum á Tim-
pany.
„Þetta kom allt fram í yfirheyrsl-
unum,“ hélt Timpany áfram. „Lækn-
isfræðingurinn var spurður i þaula.
Hann sagðist hafa verið þeirrar
skoðunar, að handritin væru mann-
kyninu ómetanlega mikils virði, en
vissi hins vegar ekki til að brytinn
væri sérstökum kostum gæddur. Dóm-
arinn setti alvarlega ofan í við hann,
og læknisfræðingurinn hefði lent í
slæmri klípu, ef ekki hefði viljað svo
til, að eldurinn kom upp í svefnher-
bergi brytans. Úr því sem komið var
dæmdist rétt vera að líklega hefði
brytinn verið kafnaður áður en elds-
ins varð vart.
„En þetta reið vitanlega læknis-
fræðingnum að fullu. Engum datt
í hug að fá lækni til að gera athug-
un á málinu, en fannst nokkur þús-
und veikir svertingjar í frumskógin-
um miklu meira virði en einn bryti
á vísum stað. Ekki veit ég hvað varð
um læknisfræðingsgarminn. Ég
hugsa, að hann hafi breytt um nafn
og farið til útlanda. En hvað sem
því líður, þá varð einhver annar til
þess að vinna úr handritunum, en á
þeim byggist, eins og þið líklega
vitið, öll vísindaþekking á svefnsýk-
inni. Ég geri ráð fyrir að Davenant-
Smith-lækningin á svefnsýki hafi
bjargað óteljandi mannslífum. Jæja,
pater, hvort var nú ungi læknisfræð-
ingurinn píslarvottur eða morðingi?"
„Það veit guð einn,“ sagði pater-
inn. En ég hugsa, að ég hefði reynt
að bjarga brytanum, ef ég hefði ver-
iðið í hans sporum."
,,Voff!“ gelti ofurstinn. „Þetta er
skrambi snúið. Það er enginn missir
að gömlum þrjót. Of mikið til af
þeim — engum eru þeir til gagns.
En þrátt fyrir það er þetta skratti
leiðinlegt, að láta mann brenna inni.“
„Svefnsýkin er afar óþægileg líka,“
sagði ókunni maðurinn. „Ég hef kom-
izt í kynni við hana.“
„Og hvaða álit hafið þér á þessu
máli, herra minn?“ spurði paterinn.
„Ungi læknirinn var flón,“ sagði
ókunni maðurinn með beiskju. „Hann
hefði átt að vita, að það eru angur-
bliðukveifar sem stjórna heiminum.
Þetta var ekki nema mátulegt á
hann.“
Popper gamli leit við og horfði
hugsandi á ókunna manninn.
„Þetta er tiltölulega einfalt mál,“
sagði hann. „Handritin voru vafa-
laust verðmæt og brytinn tvímæla-
laust einskis virði. Nú skal ég segja
ykkur frá máli, sem virkilega var
ekki auðvelt. Það kom fyrir mig —
fyrir mörgum, mörgum árum. Og
jafnvel enn í dag — sérstaklega ein-
mitt núna — finnst mér vert að rifja
það upp.“
Ofurstinn urraði og Timpany sagði:
„Áfram með smérið, Popper; segið
þér okkur söguna."
„Ég veit ekki hvort ég get það,“
sagði Popper. „Ég hef reynt að var-
ast að hugsa um það. Ég hef aldrei
minnzt á það fram á þennan dag.
Ég held ekki ....“
„Hver veit nema yður létti, ef þér
segðuð okkur frá því,“ sagði pat-
erinn.
„Ég efast um það,“ sagði Popper.
„Vitanlega þykist ég vita, að þið lít-
ið með sanngirni á málið. En það
gerir kannske illt verra.“
Nú gerðum við skvaldur og ókunni
maðurinn sagði, talsvert áf jáður: „Ég
hefið mjög gaman af að heyra þetta."
Popper gamli leit á hann aftur.
Svo hringdi hann bjöllunni og bað
um tvöfaldan viskí.
„Jæja,“ sagði hann, „það er þá
bezt að ég segi ykkur það. Ég ætla
ekki að nefna nein nöfn, en kannske
rámar ykkur í þetta mál. Ég var
ungur, þegar þetta gerðist, og var
skrifari á lögfræðiskrifstofu. Okkur
hafði verið falið að taka að okkur
vörn fyrir ákveðinn mann — sölu-
mann — sem var sakaður um að
hafa drepið stúlku. Líkurnar gegn
honum voru ískyggilegar.en af hátta-
lagi mannsins þóttumst við geta ráð-
ið, að hann væri saklaus, og okkur
16 •
Fálkinn, 26. tbl. 1960