Fálkinn - 17.08.1960, Blaðsíða 7

næstu hæð fyrir ofan, og er snúnings-
hraði þeirra því hinn sami og hverfl-
anna. Rafalarnir eru frá hinum
heimsfrægu smiðjum í Vasterás, sem
einnig lagði til rafalana á Ljósafossi.
En nú gerist það undur, að vatns-
orka hverflanna breytist í raforku,
þrífasa straum 50 riða, 13.500 kw
eða 16.500 KVA frá hvorum rafala.
Og þessi orka berst með 6.600 volta
spennu austur að Mýrdalssandi, um
Suðurnesin og alla leið upp í Borgar-
fjörð, að ógleymdri sjálfri Reykja-
vík og Hafnarfirði og Kópavogi. Allt
þetta svæði lýsir hún, sumt af því
hitar hún og allur hinn hraðvaxandi
iðnaður byggist á henni að meira eða
minna leyti, og stóriðjuverin, sem
framleiða áburð i Gufunesi og sem-
ent á Akranesi.
Það væri freistandi að segja frá
ýmsu fleiru tæknilegu, sem þessi nýja
stöð hefur til síns ágætis, en til þess
verður ekki rúm hér. Aðeins skal
þess getið, að þarna er allt sjálfvirkt
og má segja að að þvi sé „fjarstýrt",
því að Steingrímsstöð má stjórna að
öllu leyti neðan frá Irufossi, en þang-
að fer orka stöðvarinnar í fyrsta á-
fanga og er dreift þaðan í allar áttir.
Háspennulinu til Reykjavikur hefur
ekki þurft að leggja Vegna orkuaukn-
ingarinnar, þvi að linan, sem lögð
var í tilefni af Irufosstöðinni 1953
getur flutt hana. En geta aðalspenni-
stöðvarinnar við Elliðaárnar hefur
verið aukin um 25.000 KVA. — Ork-
an til héraða austanfjalls dreifist frá
33 kv línu frá Ljósafossi, en við Ell-
iðaár hefur verið sett upp 60 kV
útivirki fyrir sambandslínu við Anda-
kílsvirkjunina og aðra linu til Kefla-
víkur.
— Kostnaður við hina nýju virkj-
un er talinn 169.900.000 kr. Af því
telst útlendi kostnaðurinn (vélar og
ýms tæki) 62.760.000 kr., en sá inn-
lendi 107.140.000. Stærsti kostnaðar-
liðurinn er vitanlega mannvirkin:
stífla, jarðgöng, stöðvarhús og þrær
m. m., sem nemur alls 70 milljónum.
Eru það þrjú fyrirtæki, sem önnuð-
ust þessi verk, hvert að sínum hluta:
E. Phil & Sön (Kay Langvad yfir-
verkfræðingur), Almenna bygginga-
félagið (Árni Snævar yfirverkfræð-
ingur) og Verklegar framkvæmdir
(Ólafur Jensson).
En af útlendum firmum, sem selt
hafa vélar og útbúnað, er þyngst á
metunum vélsmiðjan ASEA í Váster-
ás, sem selt hefur rafalana og ýms-
an útbúnað fyrir 15 milljónir, og B.
Maier K/G í Brackwede með hverfl-
ana fyrir 5,8 milljónir. Alls eru það
27 erlend firmu, sem selt hafa efni
til virkjunarinnar, og eru flest frá
Noregi, en alls munu þau vera af
nær tíu þjóðernum. Til dæmis má
nefna, að stálturnar til virkjunarinn-
ar hafa verið keyptir frá Milano og
víraleiðslur frá Madríd.
Aðalráðunautur Sogvirkjunarinnar
og „úttektarmaður" hefur A. B. Ber-
dal verið nú sem fyrr. Hann hefur
komið mjög við sögu allra þriggja
Sogsvirkjananna.
VÍGSLA OG NAFNGIFT.
Það var sólskin og bliðskaparveð-
ur, er gestir Sogsvirkjunarinnar
héldu af stað úr Kirkjustræti fyrra
laugardag til þess að vera viðstaddir
vígslu nýju stöðvarinnar við Efra
Sog. Þegar kom í hlaðið við nýju
stöðina, tóku Gunnar Thoroddsen
fjármálaráðherra og formaður Sogs-
virkjunarnefndar, Steingrímur Jóns-
son rafmagnsstjóri, yfirverkfræðing-
ar virkjunarinnar og starfsmenn Raf-
magnsveitunnar móti gestunum, og
er gestir höfðu safnazt saman í véla-
salnum, kom herra forsetinn og for-
setafrúin. Skátar — piltar og stúlk-
ur — mynduðu fánaröð við dyrnar
og síðan sitt hvoru megin ræðustóls-
ins í salnum.
Gunnar Toroddsen setti samkom-
una og bauð gesti velkomna og bað
því næst forsetann að taka til máls.
Hann lýsti fögnuði sínum yfir til-
komu hinnar nýju stöðvar og til-
kynnti, að hún hefði hlotið nafnið
Steingrímsstöö, til heiðurs brautryðj-
andanum í rafmagnsmálum Islend-
Árni Snœvarr yfirverlcfrœðingiir Al-
manna Byggingafélagsins.
inga. Var þeirri frétt fagnað með
dynjandi lófaklappi. — Því næst tók
til máls Ingólfur Jónsson raforku-
málaráðherra. Rakti hann í stuttu
máli þróun rafmagnsmálanna á ís-
landi og minntist þeirra stóru verk-
efna, sem framundan eru. Hann rakti
þróun þá, sem orðið hefðu í rafvæð-
ingu landsins undanfarin ár og kvað
óhjákvæmilegt að hefjast þegar
handa um nýja áætlun, enn umfangs-
meiri en þá fyrri, til þess að verða
við kröfum þess iðnaðar, sem óhjá-
kvæmilega mundi rísa hér upp í
framtíðinni. Kvað hann ríkisstjórn-
ina þegar hafa hafið undirbúnings-
rannsóknir þessu viðvíkjandi.
Dynjandi lófaklapp dundi í salnum
A. B. Berdal yfirverkfræöingur, sem
liefur lagt á ráöin um tilhögun allra
Sogsvirkjananna.
þegar herra Ásgeir forseti gaf stöð-
inni Steingrímsnafnið og lýsti því
þrekvirki, sem Steingrímur Jónsson
hefur unnið i rafvirkjunarmálum höf-
uðstaðarins og landsins alls á und-
anförum 40 árum. Nú steig Stein-
grímur sjálfur í stólinn og var ákaf-
lega fagnað. „Hógvær og af hjarta
litillátur" þakkaði hann heiður þann,
sem sér hefði verið sýndur með nafn-
giftinni, og rakti síðan stuttlega sögu
Sogvirkjananna, ekki sízt undirbún-
ing hinnar fyrstu virkjunar að að-
draganda hennar. Hann gat þess, að
fyrir nær 60 árum hefði þjóðskáldið
Einar Benediktsson fengið tímabund-
ið sérleyfi til að koma upp virkjun
í Sogi, en kom ekki framkvæmdum
fram á tilskildum tíma. Síðan var
dansk-íslenzka Fossafélagið fsland
stofnað, en ekki varð heldur úr fram-
kvæmdum þá. Það var ekki fyrr en
Reykjavík hafði byggt hina fyrstu
Elliðaárvirkjun og aukið hana svo
sem unnt var, að til framkvæmda
kom við Sogið. Ýmsar tillögur komu
fram um hina fyrstu virkjun og mjög
ólíkar, en að lokum var framkvæmd
við Ljósafoss tillaga sú og áætlun,
sem norski virkjunarsérfræðingur-
inn A. B. Berral hafði gert, og síð-
an komst Ljósafossstöðin upp, árið
1937. Steingrímur gat þess í ræðu
sinni að við virkjun Sogsins hefði
stoð norskra verkfræðinga ogreynsla
þeirra komið að ómetanlegu gagni.
Nefndi hann sérstaklega A. B. Ber-
dal, verkfræðilegan virkjunarráðu-
naut, sem þarna var staddur, og enn-
fremur Nissen verkfræðing, sem enn
er á lífi, hálfníræður, sömuleiðis
ráðunautana H. Thoresen og Nybro
Hansen. — En þakklæti því, sem
Steingrímur hefði hlotið fyrir störf
sín, kvaðst hann ekki geta tekið á
móti án þess að láta það berast á-
fram til starfsmanna sinna, æðri og
lægri. Án þeirra hefði ekki sá árang-
Fálkinn, 26. tbl. 1960
7