Fálkinn - 21.03.1966, Blaðsíða 11

enn búnir að jafna sig að
fullu. Fyrir þeim er þessi stóri
gimsteinn blátt áfram „demant-
Urinn“, sem minnzt er á með
lotningu og nánast álitinn
hornsteinn að álitlegum dem-
antnámu-iðnaði þessa litla sam-
félags. Elztu íbúar bæjarins,
sem enn búa í fyrsta húsinu,
sem þar var byggt, heita Eve-
line og Mary McHardy. Þær
muna þá tíð, er Cullinan var
aðeins tjaldborg á víðáttu-
mikilli auðn. Sem börn fylgd-
ust þær af áhuga með námu-
greftrinum og þær horfðu á
borgina vaxa með árunum.
Hin aldraða fröken Eveline,
sem nú er áttræð, hljóp með
föður sínum til námunnar, er
hinn stórkostlegi fundur átti
sér stað og hún minnist þess
að hafa fengið að halda á
demantshnullungnum í hönd-
um sér.
— Demanturinn var lítið
gegnsær að utan en inni í
honum var eitthvað, sem log-
aði eins og eldur. Ég gleymi
aldrei deginum, þegar ég sá
demantinn fyrst.
Maðurinn, sem hefði getað
tryggt sér fjárhagslegt öryggi
um alla framtíð, seldi jarðar-
skikann, er demanturinn síðan
fannst í, fyrir mjög hóflegt
verð. Hann hét Joachim Prins-
loo og var hæglætismaður, sem
ekki hafði áhuga á öðru en að
fá að stunda landbúnað i ró
og friði. Hann bar hvorki skyn
á, né hafði tíma til að leita
eftir gulli og demöntum. En
honum virtust búin sömu ör-
lög og Midas konungi í þeim
skilningi, að hann lenti sífellt
á meira og minna gullauðug-
um jarðarskikum.
Fyrsta jörð hans varð síðar
hin þekkta East Rand gull-
náma, og þá næstu keypti
Kaalfontein demantnámufélag-
ið. Nú var hann orðinn hund-
leiður á þessum sífelldu flutn-
ingum, og þegar hann keypti
þriðju jörð sína og byrjaði að
rækta hana, var hann svo fast-
ákveðinn í að halda gull- og
demantleitarmönnum í hæfi-
legri fjarlægð, að hann fór
allra sinna ferða með riffil um
öxl.
En ekki fékk hann að njóta
friðarins lengi. Thomas Cullin-
an, sem bærinn er nefndur
eftir, skýrði hinum vesalings,
hundelta Prinsloo frá því, að
nýi jarðarparturinn hans hefði
að geyma aragrúa af demönt-
um. Til þess að losna við allt
þetta demantaraus, afréð hinn
ágæti bóndi að selja einu sinni
enn. Hann fékk lúsarleg 55.000
pund fyrir jörðina. Þetta var
árið 1903.
Með þessu var grundvöllur-
inn lagður að Premier Trans-
vaal Diamond Mining Compa-
ny. Tveim árum síðar varð
félagið heimsfrægt, er Freddy
Wells rak augun í glampandi
risagimsteininn í námuveggn-
um. Nú iðar bærinn af lífi og
annríki, eins og býflugnabú.
Meir en fimm þúsund tonnum
af grjóti er daglega lyft upp
úr hinum tröllaukna gíg. Og
úr þessari grjóthrúgu eru dem-
antarnir unnir, — að jafnaði
7000 karöt á dag. Um 85%
demantanna úr þessari námu
eru notaðir til iðnaðar.
DEMANTURINN fékk ekki
að vera lengi um kyrrt á
þeim stað, sem hann hafði
fært slíkan álitsauka og
velmegun. Stjórnin í Transvaal
keypti hann skömmu síðar fyr-
ir 150.000 pund, sem var tölu-
vert álitleg fjárhæð í þá daga,
og stjórnin sendi hann hreykin
til Edwards VII, konungs Stóra
Bretlands á afmælisdegi hans
9. nóvember 1907. Sennilega
mun þetta vera dýrasta af-
mælisgjöf veraldarsögunnar.
Frá Buckingham Palace var
demanturinn sendur hollenzk-
um demantskurðarmönnum,
bræðrunum Asscher. Ætlunin
var, að skurðarsnillingurinn
Joseph Asscher skipti honum í
níu stóra steina og 96 smærri.
Asscher varð öldungis agndofa,
þegar hann leit hinn risastóra
stein og var í heilt misseri að
virða fyrir sér fleti hans. Því
er haldið fram, að þegar stund-
in rann upp er skera skyldi
steininn, hafi hann verið svo
örmagnaður af spenningi og
andvökum, að hann hné í
ómegin. Hann hefði orðið
hreykinn ef hann hefði getað
lifað þann dag, þegar Eliza-
beth II drottning kom í opin-
bera heimsókn til Hollands fyr-
ir tólf, þrettán árum og bar þá
brjóstnál, sem gerð var af
hlutum úr Cullinan-demant-
inum. Drottningin sýndi brjóst-
nálina afkomendum hinna
gömlu og frægu demantskurð-
armanna Asscher.
Skornir og slipaðir hlutar
Cullinan-demantsins voru send-
ir aftur til London, þar sem
hið konunglega gimsteinafyrir-
tæki Garrard greypti stærstu
steinana í skartgripi krúnunn-
ar og felldi hina inn í einka-
gimsteinasafn konungsfjölskyld
unnar.
Stærsta hluta steinsins, sem
vegur 530 karöt, hefur hlotn-
azt sérstakur heiður. Hann var
greyptur efst í hinn konung-
lega veldissprota, sem Hátignin
heldur í hægri hendi og aðeins
er notaður við krýningar og
hina árlegu setningu þingsins.
Næststærsti hlutinn, sem
vegur 317 karöt, var felldur
inn í Imperie ríkiskórónuna,
eina af þrem kórónum, sem
gerðar voru handa Viktoríu
drottningu árið 1838. Hún er
álitin vera dýrmætasta og alla-
vega fegursta kóróna í heim-
inum. Meðal annarra skart-
gripa, sem í henni eru, er
„Rúbin svarta prinsins", sem
Hinrik V bar við Agincourt
og stóri safírinn úr kórónu
Karls II, sem nú gengur und-
ir nafninu „Stuart-safírinn“.
Tveir aðrir af hinum stærri
hlutum Cullinan-demantsins
voru felldir í ríkiskórónu
Maríu drottningar ásamt hin-
um fræga Koh-i-noor demanti.
Hinir steinarnir voru notað-
ir í forkunnarfagra brjóstnál
og hálsfesti handa hinni dansk-
ættuðu Alexöndru drottningu,
konu Edwards VII. Þeir til-
heyra ekki ríkisskartgripunum
sem eru til sýnis í Tower of
v Framh. á bls. 37.
HINN konunglegi veld-
issproti Stóra-Bret-
lands, með „Stjömu
Afríku" greypta í topp-
inn.
ÞETTA er stœrsti gíg-
ur, gerður af mcmna-
völdum, og þarna
fannst stœrsti demant-
ur veraldar fyrir rúm-
um 60 árum.
HLUTI af demantsupp-
skeru eins dags. Að
jafnaði eru unnin7000
karöt daglega.
FÁLKINN 11