Fréttablaðið - 05.11.2009, Blaðsíða 30

30 5. nóvember 2009 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Höskuldur Þórhallsson skrifar
um stóriðju
Í umræðunni að undanförnu hafa málefni stóriðjunnar komið
mjög við sögu og þjóðhagsleg
þýðing hennar fyrir samfélag-
ið. Stóriðjufyrirtækin eru fjögur
hér á landi, Alcan í Straumsvík,
Elkem á Grundartanga, Fjarða-
ál við Reyðarfjörð og Norðurál á
Grundartanga. Ekki þarf að deila
um það að stóriðjan er mikilvæg
og varanleg kjölfesta í atvinnu-
og efnahagslífi þjóðarinnar, hún
skapar bæði fjölmörg og vel laun-
uð störf og gríðarmiklar útflutn-
ingstekjur. Fyrirtækin
eru langstærstu og stöð-
ugustu kaupendur raf-
orku og kringum þau
hefur byggst upp annar
iðnaður um allt land.
Í öllum tilvikum hefur
stóriðjan glætt atvinnulíf
í nærsamfélagi sínu og
stækkað atvinnusvæðin.
Samkvæmt skýrslu Hag-
fræðistofnunar HÍ frá
því í sumar og vistuð er á Net-
inu, hefur t.d. íbúum á Vestur-
landi fjölgað um 25 prósent frá
árinu 1977 er uppbygging hófst
með járnblendiverksmiðjunni
á Grundartanga. Síðan hefur
álver bæst við. Samkvæmt sömu
skýrslu voru íbúar á Aust-
urlandi árið 2003 ríflega
12 þúsund. Þeim hefur
fjölgað um rúmlega 1.300
vegna áhrifa af starfsemi
Fjarðaáls.
40% útflutningstekna
Á Íslandi eru framleidd
um tvö prósent þess áls
sem framleitt er í heim-
inum. Hlutur áliðnaðar-
ins af verðmæti vöruútflutnings
frá landinu var um 40 prósent
2008 og um 29 prósent af heildar-
útflutningstekjunum, sem er ívið
meira en verðmæti sjávarafurða.
Í nýrri skýrslu OECD um íslensk
efnahagsmál er gert ráð fyrir að
hagvöxtur taki smám saman við
sér 2010, enda sé þá gert ráð fyrir
að veruleg stóriðjuáform komist í
gang, eins og segir í skýrslunni.
Með öðrum orðum: stórfram-
kvæmdirnar eru að mati Efna-
hags- og framfarastofnunarinnar
meðal forsenda þess að hér verði
hagvöxtur á ný.
Eftirsótt vel launuð störf
Íslensku álverin hafa alla tíð
greitt starfsfólki sínu almennt
hærri laun en kveðið er á um
í almennum kjarasamningum
enda eru þau og hafa alltaf verið
eftirsóttir vinnustaðir með litla
starfsmannaveltu. Í skýrslu Hag-
fræðistofnunar kemur fram að
meðallaun á landinu öllu árið 2005
voru tæpar þrjár milljónir króna.
Á sama tíma voru þau á bilinu
fjórar til 4,5 milljónir króna, eða
33-50 prósentum hærri í áliðnaði.
Meðallaunin eru samkvæmt Hag-
fræðistofnun svipuð og að meðal-
tali hjá þeim sem starfa við fisk-
veiðar eða í veitustarfsemi. Aðeins
fjármálaþjónustan greiddi hærri
meðallaun en álverin árið 2005
eða 5,1 milljón króna og það var
nota bene fyrir hrun. Laun í fjár-
málaþjónustu hafa lækkað síðan.
Að teknu tilliti til ýmissa áhrifa-
þátta segir Hagfræðistofnun að
gera megi ráð fyrir að starfsfólk
álveranna hafi að jafnaði 20 til 40
prósent hærri laun en það gæti
haft annars staðar.
Þúsundir starfa
Fram hefur komið að á álvers-
lóðinni við Reyðarfjörð starfa
um 700 manns, 450 hjá álverinu
sjálfu og aðrir 250 í fullu starfi á
vegum ýmissa verktaka, en alls
starfa hjá stóriðjufyrirtækjun-
um fjórum, beint og óbeint, um
tvö þúsund manns. Þá eru ótalin
störf þeirra aðila sem hafa fulla
atvinnu beinlínis vegna starf-
semi fyrirtækjanna. Hagfræði-
stofnun segir að alls megi áætla
að kaup álfyrirtækjanna þriggja
á innlendri vöru og þjónustu árið
2008 hafi numið um 25 milljörðum
króna, innlendar launagreiðslur
um 10 milljörðum króna og opin-
ber gjöld til ríkis og sveitarfélaga
um 2,5 milljörðum króna.
Álver á Bakka
Mikill meirihluti íbúa í Þingeyj-
arsýslum og á Norðurlandi áttar
sig á þessum tölum og bláköld-
um veruleikanum. Það er fyrst
og fremst hans vegna sem vonir
eru bundnir við álver á Bakka við
Húsavík. Þar með nýttist líka sú
umhverfisvæna orka sem er til
staðar í héraðinu og nýta má til að
skapa meira en eitt þúsund störf.
Slíkt myndi glæða atvinnulífið
á öllu Norðurlandi. Heimamenn
hafa skoðað fjölda annarra kosta
og velt við mörgum steinum. Álver
var niðurstaðan og stjórnvöldum
ber að aðstoða við þá atvinnuupp-
byggingu sem hagkvæmust er
fyrir héraðið í stað þess að leggja
steina í götu heimamanna. Að
sama skapi mættu aðilar vinnu-
markaðarins ásamt samtökum
atvinnulífs og iðnaðar aðstoða í
baráttunni af meiri krafti.
Stöndum vörð um grunnstoðirnar
Íslenska þjóðin stendur frammi
fyrir miklum vanda. Ekkert verð-
ur henni til bjargar nema að hér
fái þrifist öflug atvinnustarfsemi
sem skapar tekjur til að standa
straum af okkar dýrmæta velferð-
arkerfi. Fyrirtækin í landinu eru
því forsenda þess að kreppunni
ljúki. Því sætir andúð þingmanna
Samfylkingar og Vinstri grænna
í garð atvinnulífsins, einkum stór-
iðjunnar, mikilli furðu. Gamal-
kunn slagorð frá byrjun síðustu
aldar virðast hafa gengið í end-
urnýjun lífdaga því nú eru þeir,
sem vilja flýta fyrir lokum þjóð-
arkreppunnar með því að treysta
grunn atvinnulífsins, sakaðir um
að gæta einungis hagsmuna stór-
fyrirtækjanna, „fjármagnsins
og auðvaldsins“ gegn hagsmun-
um þjóðarinnar. Lenín hljómar
í eyrum á ný. Okkur sem viljum
standa vörð um hið norræna vel-
ferðarkerfi sem hefur byggst upp
á síðasta áratug er hins vegar
fyrirmunað að skilja hvernig það
á að geta þrifist verði grunnstoð-
unum kippt undan því. Ef Lenín á
að vísa ríkisstjórninni veginn út
úr kreppunni – þá er þjóðin fyrst
í vanda!
Höfundur er alþingismaður.
Vísar Lenín leiðina?
HÖSKULDUR
ÞÓRHALLSSON
Fyrirtækin í landinu eru því
forsenda þess að kreppunni
ljúki. Því sætir andúð þing-
manna Samfylkingar og
Vinstri grænna í garð atvinnu-
lífsins, einkum stóriðjunnar,
mikilli furðu.