Vaka - 01.11.1927, Side 70

388
iUTFREGNIR.
[vaka]
rende afgudsdyrkel.se, mod det endelige sociale maal —
et velordnet verdenssamfund“. Sama er að segja um
skoðanir sendiherrans á vísindunum. Þær eru i'allegar
og réttmætar, en þær eru of gamalkunnar til þess að
maður trúi því, að „stór andi“ geti brugðizt ókunnuglega
við og jafnvel reiðzt af þeim. Hitt er annað mál, að vís-
indin eiga Iangt í land að laga sig eftir þeim. Eg skal
taka til gamans nokkurar setningar eftir þýzkan há-
skólakennara: „Vér eigum ekki að spyrja: Svona eru
vísindin; hvað eiga þau samkvæmt því að leysa af hendi,
hvað eru þau skyld og fær um að leysa af hendi? Heldur
spyrjum vér: Svona er lífið; því er þörf á jiessu og þessu;
eru vísindin til þess fallin að hæta úr þeim þörfum?
Undir þvi er tilveruréttur þeirra kominn, eða a. m. k.
það rúm, sem á að leyfa þeim að skipa i tilverunni. Og
bæti vísindin ekki úr þessum brýnu þörfum lifsins, hvar
á þá að Ieita bjargar?" (Erich von Kahler, Der Beruf
der Wissenschaft). Frumlegastar og fallegastar eru sum-
ar athugasemdir sendiherrans um ástalif jarðarbúa, enda
má allt af húast við að skáld sé betur heima í þeim efn-
um en félagsfræði og vísindum.
En auðvitað nær það engri átt að heimta nýjar kenn-
ingar í skáldriti. Það má aðeins ekki halda því fram,
að þær sé nýjar, á þann hátt, að það trufli áheyrandann.
Skáld eiga að skapa Iist, en ekki kenningar. Þegar skáld
hafa orðið áhrifaríkir boðberar nýrra hugsana, er það
einmitt af því, að þeim hefur verið lagið að klæða þær
holdi og hlóði, leggja þær á tungu lifaudi jiersóna,
brenna þær með því inn í hug almennings. En einmitt
í þessu efni er Sendiherranum mest ábótavant. I þessu
leikriti er engin lifandi persóna, enginn heill maður, sem
leikari geti sýnt af heilum huga. Þetta sást líka greini-
lega á leiksviðinu í vor. Þrátt fyrir ágæta tilsögn höf-
undarins, voru mjög litil tilþrif hjá leiköndum. Sendi-
herrann sjálfur er bundinn við fáeinar hreifingar og
framsögn skoðana sinna. Hinar persónurnar hafa flestar
sama hlutverkið: að vera nógu mikil hænsni til þess að
fyrtast við sendiherrann í tæka tíð. Eins og þær eru nafn-
lausar, eru þær líka auðkenndar með stétt og kreddum,
en ekki einstaklingseðli. Það er næsta ógeðfellt að hlusta
á samtal sendiherrans og Irenu í 2. þætti. Manni finnst
vesalings stúlkan hefði eins vel getað trúlofazt þýzkri
handhók í mannasiðum. Þrátt fyrir hinar fögru skoð-