Fréttablaðið - 14.11.2009, Blaðsíða 46

MENNING 4
Þriðji ópusinn úr smiðju Ragnars
Bragasonar og félaga um Georg
Bjarnfreðarson og félaga hans
rann sitt skeið liðinn sunnudag.
Fangavaktin var hápunkturinn
í dagskrárkynningum Stöðvar 2
á þessu hausti og fullyrða má að
engin þáttaröð í íslensku sjónvarpi
hafi fyrr eða síðar verið auglýst
jafn mikið, enda Stöð 2 í varnar-
stöðu á markaði og brýnt að halda
áskriftum sem flestum þegar við
blasir að samdráttur er á auglýs-
ingamarkaði sem áskriftarstöðin
er orðin háskalega háð.
Fangavaktin hefur náð mik-
illi hylli meðal þeirra áhorfenda
sem sáu, rétt eins og fyrri serí-
urnar Næturvaktin og Dagvaktin.
Á morgun er á dagskrá einhvers
konar endahnútur á þessari sögu
allri þar sem á dagskrá er þáttur
um gerð verksins og ítarefni verð-
ur sýnt. Í næsta mánuði er boðað
að þáttaröðin komi á disk og verð-
ur vafalítið vinsæl til gjafa. Þá
fyrst gefst almenningi tækifæri til
að skoða þessa röð, líkt og hinar
fyrri, í samhengi og samfellu, eins
og þeim sem hér skrifar bauðst til
að meta röðina, kosti hennar og
galla.
Þessar þrjár þáttaraðir eru
blendingur forma. Næturvaktin
var hreinust í formi, nánast sitcom
tekið í raunverulegu setti bensín-
stöðvar og nætursölu. Aðstæðurn-
ar þekkjast úr sögu slíkra þátta:
Open All Hours lýsti svona sjoppu
í bresku hverfi og þar fór Ronn-
ie Barker með aðalhlutverk, hann
fylgdi því reyndar eftir með Por-
ridge sem gerðist í fangelsi, en
lengra nær samanburðurinn ekki.
Þessa er þó vert að geta. Þá var
sveitahótelið kunnuglegur staður
fyrir sitcom og kemur þá Fawlty
Towers fyrst í hugann. Vaktar-rað-
irnar eiga sér því forvera þótt þar
fari ekki fyrirmyndir.
Í handritaskrifum fyrir þætti af
þessu tagi er nánast óhjákvæmi-
legt að helstu leikendur taki til
sinna ráða; mótun þeirra á per-
sónum verður svo sterkur hluti af
tilurðinni enda fór svo að raðirnar
þrjár voru kenndar við þá. Vin-
sældirnar liggja að stórum hluta
í þeirra frammistöðu: Jón Gnarr,
Pétur Jóhann og Jörundur leggja
af stað með skýrar og ljósar per-
sónur sem eru þannig samsettar,
í öllum sínum mótsögnum, að þær
haldast lifandi allt til enda. Tök
þeirra eru frumleg þótt greina
megi í þeim öllum erkitýpur
úr hinni klassísku hefð: Georg
Bjarnfreðarson á sér eldri frænd-
ur, hinn valdasjúka, smásálarlega
púrítana og kemur fyrst í hugann
Malvolíó Shakespeares. Í hugum
höfundanna er hann tengdur ein-
strengingslegustu hlutum vinstri
róttækninnar, Svíþjóðardýrkun og
reglufestufasisma. Það eru samt
gloppur og mótsagnir í persón-
unni, hann flaggar dýrkun á Stal-
ín og Steiner í senn í menntakom-
plex sínum. Ergi hans sem kynnt
var til sögunnar í lok Næturvakt-
arinnar og varð fyrirferðarmikil í
Dagvaktinni gleymdist þó á þeim
stað þar sem tækifæri gafst til að
nýta hana: í karlaveislu fangels-
is. Gaman hefði verið að sjá þar
þróast líkamlega aðdáun hans á
til dæmis kraftatröllinu sem allt-
af fylgdi Manjú-fríkinu. Það fylg-
ir reyndar mikið álag því að leika
svo gegnilla persónu, Jón Gnarr
hefur í Georg skapað persónu sem
á sér fáa svipaða skúrka ef til allra
leikbókmennta okkar er tekið. Það
er helst séra Sigvaldi Jóns Thor-
oddsen sem nálgast þessa sköpun
Jóns, þótt betra hefði verið að sjá
hann fella tár en syrgja örlög sín í
geiflugrettu í lokin. En Jón er ekki
búinn með þessa persónu: nú skal
henni helguð heil kvikmynd sem
frumsýnd verður um jólin.
Daníel er í túlkun Jörundar
flóknasta persónan: klár strák-
ur á flótta undan foreldravaldinu,
sá sem vill „finna“ sig og til enda
hryllir hann við að ganga inn í það
góðborgaralega mynstur sem bæði
foreldrar hans og kærasta heimta.
Hann á því enga undankomuleið
aðra en að deyfa sig upp með lyfj-
um og verður þannig harmræn
persóna, örlög hans hryggileg
þótt í honum blundi sterk þrá eftir
öryggi í kjarnafjölskyldu. Samleik-
ur þeirra Jörundar og Söru Mar-
grétar Nordahl var einkar fal-
legur og hún hélt dæmalaust vel
um sína persónu sem er afrek hjá
svo ungum krafti yfir svo langt
vinnslutímabil.
Pétur Jóhann hefur í hlutverkum
sínum undanfarin misseri aðeins
sýnt á sér eina hlið, manngerð sem
er reyndar dregin hreint dæma-
laust skýrum og lifandi drátt-
um, fyndnust þeirra allra persón-
anna í tilsvörum og andagt yfir
furðum lífsins, trúðshlutverk sem
er unnið af svo miklu listfengi að
unun er á að horfa. Á lokasprett-
inum í hinum alvöruþrungna jóla-
þætti steig Pétur þó skrefi lengra
í að sýna gegnheilan góðan mann í
sambandi sínu við Þröst sem Ólaf-
ur Darri túlkar af fullkomnum
tökum. Þeirra samband var nán-
ast eina heila og sanna samband-
ið sem þessir þættir geymdu, ekki
spillt af annarlegum sjónarmiðum,
einungis af gæskufullum og gef-
andi vinskap. Nú er bara spurn-
ingin: gefst Pétri tækifæri til að
þróa hæfileika sína lengra og í
nýjar áttir?
Höfundarnir sýndu mikið hug-
rekki að brjóta formið í þessum síð-
asta þætti og voru reyndar teknir
að gera það í hinu hörmulega upp-
gjöri Kenneths og Georgs þegar
sveinstaulinn skilur loks að hann
kemst aldrei til síns heima fyrir
afskipti Georgs af nafni hans og
stöðu. Þar eins og reyndar í fleiri
lausnum sprengdu menn mótið:
Björn Thors í afar þakklátu en
frábærlega leystu hlutverki, sem
hann reyndar var búinn að sinna
aðeins á sviði Borgarleikhússins í
fyrra.
Margt smálegt er aðfinnsluvert
í framkvæmd þessa síðasta þátt-
ar: púsluspilið sem lifnaði við í
lokin kom fyrir strax í bláupphafi
Fangavaktarinnar þegar hellt var
úr púslkassanum á borðið, en það
var ekki ítrekað svo tekið væri
eftir. Sumar persónur fengu ekki
það rými sem þær áttu skilið, eins
og sálfræðingur/geðlæknir Hörpu
Arnardóttur, nú eða hinn stamandi
fangavörður Gunnars Hanssonar.
Eftir á að hyggja held ég að það
megi að hluta skýra með bráðræði
í framleiðslunni og að hluta til and-
anum í framkvæmdinni. Ekki efa
ég að það fjör hefur skilað seríunni
vel en það hefur líka drepið tæki-
færi sem gáfust. Ég er enn á því að
kvikmyndatakan hafi tekist lang-
best í fyrstu seríunni. Vegna þess
hve allar seríurnar voru blandn-
ar í frásagnarhætti var tempóið í
hverjum þætti oft rysjótt, réðist að
því er virtist oft af því hver var í
fókuspunkti.
En þáttaraðirnar þrjár eru tví-
mælalaust einstaklega vel heppnað
fyrirbæri sem hafa náð sögulegri
stærð í vitund áhorfenda. Þær sýna
afburða vel heppnaðan leik í stóru
og smáu, samfellu í túlkun sem
er til fyrirmyndar og hugmynda-
auðgi í framgangi með vísvitandi
röskun á fléttu, og verða því um
langan aldur einhvers konar við-
mið í íslensku leiknu efni. Og það
er ekki slæmur árangur. Þær eru
fyrst og síðast ánægjulegur áfangi
fyrir Ragnar Bragason sem leik-
stjóra og hljóta að leiða til þess að
sæti í fremstu röð íslenskra leik-
stjóra verði nú frátekið og honum
merkt.
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON
Fangavaktin og fyrirrennarar hennar
Hin heilaga þrenning, eigum við öll eitthvað í þessum strákum eða eiga þeir eitthvað í okkur öllum? MYND/SAGAFILM/STÖÐ 2
FANGAVAKTIN
Höfundar: Jóhann Ævar Grímsson, Jón Gnarr, Jörundur Ragnarsson,
Pétur Jóhann Sigfússon og Ragnar Bragason
Leikstjóri: Ragnar Bragason
Framleiðendur: Saga film
★★★★★
2009
Sýningarnar eru opnar virka daga frá 11-17 og um helgar frá 13-16
Boðið er upp á leiðsögn um sýningar.
Gerðubergi 3-5 ı 111 Reykjavík ı Sími 575 7700
Netfang: gerduberg@reykjavik.is ı www.gerduberg.is
Laugardaginn 14. nóvember kl. 14-15
Út í kött! Dansleikhús fyrir börn
Lýðveldisleikhúsið – www.this.is/great
Aðgangseyrir: Kr. 1.500
Sunnudaginn 15. nóvember kl. 14-15
Tóney í Gerðubergi
Fjölbreytt dagskrá fyrir alla fjölskylduna.
Nemendur úr Sæmundarskóla og Listdansskólanum
koma fram og hljómsveitin Rússíbanarnir taka
nokkur lög. Umsjón: Guðni Franzson, tónlistarmaður.
Ókeypis aðgangur!
Óreiða
Sýning Þórunnar Elísabetar Sveinsdóttur sem unnin
er upp úr og undir áhrifum frá skáldverkum Kristínar
Marju Baldursdóttur um listakonuna Karitas.
Laugardaginn 14. nóvember kl. 14
Í gegnum tíðina
Verið velkomin á opnun sýningar Sigurbjargar
Sigurjónsdóttur í Boganum.
Postulínsmyndir og munir, vatnslitamyndir og pastel-
og olía á striga eru meðal þess sem fyrir augu ber.
Svanurinn minn syngur
Ljóð og líf skáldkonunnar Höllu Eyjólfsdóttur.
Vissir þú... að í Gerðubergi er
frábær aðstaða fyrir veislur, fundi,
ráðstefnur og námskeið?