Fréttablaðið - 08.12.2009, Blaðsíða 20

20 8. desember 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Einu sinni heyrði ég einn af virtustu leikstjórum lands-
ins segja í almennu spjalli um
leiðtoga, að ef hópur fólks væri
á sviði, léti hann foringjann í
verkinu hvorki skera sig úr í
klæðaburði né vera valdsmanns-
legan. Staða hans í hópnum
ætti að birtast í virðingu hinna.
Hvernig þeir kæmu fram við
hann. Mér fannst þetta snjallt
hjá honum.
Reyndar eru þetta skyld við-
brögð og sjá má á fólki nálægt
auðkýfingum og frægum per-
sónum. Þá er það virðing fyrir
frægð eða fjármunum. Og þegar
slík virðing er fyrir hendi, sem
er býsna algengt í nútíma sam-
félagi, fá viðkomandi greinilega
þægilegan sjálfsánægjuhroll
ef þeir komast nálægt þessum
persónum. Að ekki sé nú talað
um ef þeir lenda fyrir tilviljun á
mynd með þeim, sem síðan birt-
ist í dagblaði eða tímariti. Minn-
ið er líka myndavél og næst
þegar lesandinn sér þá á götu
eða í bakaríi framkallast mynd-
in úr blaðinu og viðkomandi er
tengdur frægðinni.
Hin hliðin á segulmagni vel-
gengninnar er ónáðin. Henni
vill enginn tengjast. Og síst
sjást á mynd með einhverjum
sem er óvinsæll af einhverjum
ástæðum. Jafnvel þó að almenn-
ingsónáðin sé nýtilkomin og um
sé að ræða gamla skólasystur og
vinkonu eða vin, beygja menn
hjá. Ónáðin gæti verið smitandi.
En hvernig sem allt snýst
kemur þetta fólk og fer í til-
verunni, en við sitjum uppi með
okkur sjálf það sem eftir er. Og
það hlýtur alltaf að vera við-
kunnanlegra að geta borið lág-
marks virðingu fyrir sjálfum
sér. Þar byrjar og endar allt
sem mestu skiptir.
Að leika leiðtoga
En það var þetta með leiðtogana
og hvernig virðingin dregur
okkur að þeim ef við berum
traust til þeirra. Hvenær gerum
við það og hvenær ekki? Það er í
raun og veru ekki gott að segja.
Rétt eins og leikstjórinn glöggi
benti á sprettur sú virðing á
leiðtoga sem allir eiga mikið
undir hvorki af klæðaburði hans
né stórmennskulegum tilburð-
um. Og það er ekki hægt að læra
það sem við á að eiga í þessum
efnum hjá markaðsráðgjafa, eða
stílista. Það er hægt að kenna
málflutning, líkamsbeitingu og
alls kyns takta og viðbrögð. Það
er hægt að fara í stjórnmála-
skóla og laganám en það breyt-
ir engu. Það er hægt að leika
stjórnmálaleiðtoga, en annað
hvort er þessi eiginleiki fyrir
hendi eða ekki. Og það skemmti-
lega er að það er ekki óalgengt
að sá sem kjörinn er til forystu
uppgötvi fyrst þá að hann sé
leiðtogi. Hitt er miklu algengara
að menn trúi á mátt sinn og
megin í þessum efnum þar til
þeir standa frammi fyrir þessu
risaverkefni. Og þá tapa allir.
Nærst á eymdinni
Mér finnst dálítið um það núna
að pólitískir leikarar á alþingi
og víða í sérfræðingasveitinni
séu að þrýsta þeim skilaboðum
inn í þjóðarvitundina og við
ættum að venja okkur af því
að halda að við séum eitthvað.
Engar forsendur séu fyrir því
að við getum verið ánægð með
okkur sjálf. Endilega horfist þið
í augu við hvað við erum smá og
aum. Og nú er hvergi ráð nema
hjá fyrrverandi herraþjóðum
okkar. Þær eru mærðar eins
og eina lífsvonin, enda séum
við af sama meiði. En við erum
samt öðruvísi. Við erum á eyju
í Atlantshafi og eigum að sækja
styrk og samstöðu víðar en til
Norðurlandanna, sem að sönnu
eru bræður okkar og systur, en
við erum allra minnsti bróðir-
inn. Sérstaða okkar er og hefur
verið að við höfum aldrei getað
treyst á neitt, hvorki veðrið,
aflabrögð eða annað. Við höfum
ekki smíðað samfélagi okkar
þröngan ramma, af því að við
erum ekki rammafólk. Við
höfum margsinnis gegnum tíð-
ina gert hluti sem ekki átti að
vera hægt að gera, að því að
við vissum ekki að það var ekki
hægt.
Það er mikill munur á því að
reigja sig og þykjast vera eitt-
hvað eða því að kikna í hnjánum
og biðjast afsökunar á að vera
til. Við eigum að gera það sem
við höfum gert lengst af: standa
upprétt, bæði gagnvart öðrum
þjóðum og hverju öðru.
Birting virðingar
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Sjálfsvirðing
UMRÆÐAN
Gunnar Hersveinn skrifar um fjöl-
miðla
Íslendingar glata sorglega oft tækifærum til að rökræða málin. Ástæðan er sú að
boðberar válegra tíðinda eru skotnir um
leið og þeir birtast. Íslenskir fjölmiðlar
eru í kreppu en ef einhver gerir athuga-
semdir við vinnubrögð þeirra er sá hinn
sami annaðhvort hunsaður eða gerður tor-
tryggilegur. Það er líkt og hugrekki þurfi til að
taka þátt í lýðræðislegri umræðu á Íslandi.
Nýlega lýsti Norræna blaðamannasambandið
yfir áhyggjum sínum af stöðu fjölmiðla á Íslandi
enda ástæða til. Rekstur fjölmiðla er vandasam-
ur og margir efast um markmið eigenda þeirra og
hugsjónir ritstjóra. Síðast en ekki síst hafa marg-
ir af reyndustu blaða- og fréttamönnum lands-
ins misst vinnuna. Blaða- og fréttamenn sem geta
veitt yfirvöldum aðhald, spurt gagnrýnna spurn-
inga og skrifað eða flutt viðamiklar fréttaskýring-
ar til að upplýsa almenning standa nú margir utan
fjölmiðla.
Í íslenskri umræðu er oft hrópað af krafti
á gagnrýnendur og gefið í skyn að annarlegir
hagsmunir liggi að baki og að gagnrýni
þeirra sé af persónulegum ástæðum. Þeir
sem verja ríkjandi ástand slá gjarnan and-
stæðinga sína undir beltisstað. Ályktun
Norræna blaðamannasambandsins var
frétt hér á landi en umræðan fór um víðan
völl og skotið var í allar áttir í stað þess
að miða í mark. Tilraun var meðal ann-
ars gerð til að sverta Blaðamannafélag
Íslands og strax var grafið undan þeim
sem þurfa að fjalla um viðkvæmt málið.
Kennslubókardæmi um ofangreint er
fjölmiðlapistill Viðskiptablaðsins 3. desember
2009. Þar er Norræna blaðamannasambandið
gert ótrúverðugt, skotið er á núverandi og fyrr-
verandi formenn Blaðamannafélags Íslands
og annar ritstjóri Morgunblaðsins skjallaður.
Nýir eldar eru kveiktir í stað þess að taka þátt í
björgunarstarfinu.
Umræðuaðferðin sem pistlahöfundur Viðskipta-
blaðsins beitir er iðulega notuð af þeim sem vilja
ekki fjalla um kjarna málsins. Hvetjum íslenska
blaða- og fréttamenn til að taka þátt í umræðunni
og til að skapa aðra rökræðuhefð og leyfum ekki
einstaka álitsgjöfum að einoka sviðið.
Höfundur er rithöfundur.
Röng umræða um fjölmiðla
GUNNAR
HERSVEINN
M
álþóf hefur staðið yfir á Alþingi um Icesave.
Meirihluti ríkisstjórnarinnar á að axla ábyrgð á
ákvörðun. Stjórnarandstaðan á að sýna andstöðu
á ábyrgan hátt með atkvæði sínu. Það er skaðlegt
fyrir þjóðina að slíkt mál sé tafið.
Líklegt er að vergar erlendar skuldir Íslendinga í heild nemi nú
um 9,9 sinnum vergri landsframleiðslu eins árs og hreinar erlendar
skuldir um 3,9 sinnum vergri landsframleiðslu. En að frá dregnum
fjármálastofnunum í slitameðferð eru vergar erlendar skuldir nú
líklega um 2,1 sinnum verg landsframleiðsla eins árs og hreinar
erlendar skuldir um 40 prósent af vergri landsframleiðslu.
Á svipaðan kvarða eru vergar erlendar skuldir Breta nú um 3,4
sinnum verg landsframleiðsla þeirra, Hollendinga um 2,8 sinnum,
og Íra um 8,8 sinnum. Auk skulda bera mörg Evrópuríki feikna-
byrðar af lífeyrisskuldbindingum.
Hreinar skuldir skipta meira máli en vergar. Ekki er yfirleitt
gert ráð fyrir skuldleysi heldur miðað við til dæmis 60 prósent af
vergri landsframleiðslu. Skuldir skiptast á ríkissjóð, sveitarfélög
og einkaaðila. Aðeins opinberar skuldir snerta almenning bein-
línis. – Hreinar peningalegar skuldir ríkissjóðs nú virðast um 30
prósent af vergri landsframleiðslu.
Allar nágrannaþjóðir standa gegn okkur í Icesave-málinu, líka
Norðurlandaþjóðirnar – nema Færeyingar. Ein líkleg skýring er sú
að um það sé sammæli að miklu meira sé í húfi heldur en Icesave-
málið eitt, ella verði kerfishrun í þeirri viðleitni að byggja upp
sameiginlegt fjármálakerfi í Evrópu. Ef Íslendingar séu „látnir
sleppa núna“ verði það slíkt fordæmi að enginn taki framar mark
á þessari viðleitni.
Ekkert bendir til að samningurinn um Icesave verði lagaður
eða bættur með frekari viðræðum. Nú eigum við Íslendingar tvo
kosti:
Annar er sá að samþykkja Icesave-skuldbindingarnar. Hagtölur
benda til þess að við ráðum við þetta. Hér er öflugt samfélag og
sterkar útflutningsgreinar. Með því að sýna ábyrgð og skilvísi
styrkja Íslendingar stöðu sína þegar – en ekki ef – að því kemur
að málið verði tekið til endurmats eða dómsmeðferðar.
Hinn kosturinn er sá að hafna samningnum. Þá verðum við að
miða utanríkisviðskipti við staðgreiðslu í viðkomandi gjaldeyri
og loka fjármála- og gjaldeyriskerfi þjóðarinnar upp á nýtt. Þá
hefjum við þegar leit að nýjum mörkuðum vegna þeirra erfiðleika
sem hefjast á Evrópumörkuðum. Ekki þarf þá meira að hugsa um
aðildarumsókn að Evrópusambandinu, en veruleg áhætta verður
vegna málsókna fyrir dómstólum.
Báðir kostirnir eru herfilega slæmir. Báðir ráða þeir miklu um
hag þjóðarinnar næstu tvo til þrjá áratugina. Annar kosturinn er
þungar greiðslur, opnun og þátttaka í sameiginlegri hagþróun en
hinn er lokun, lífskjaraskerðing og einangrun í einarðlegu stolti.
Báðir útheimta harkalegar aðgerðir.
En það er nauðsynlegt að Íslendingar geri sér ljóst að þeir
geta valið hvorn kostinn sem er. Við ráðum við þá báða. Hér þarf
hins vegar hyggindi og ábyrga forystu til að vísa veginn og leiða
þjóðina yfir þau firnindi sem framundan eru.
Málþófið í Icesave-málinu er skaðlegt.
Verðum að velja
JÓN SIGURÐSSON SKRIFAR
Fjölskylduhjálp Íslands
Jólasöfnun
Fjölskylduhjálpar Íslands er hafin
Þúsundir fjölskyldna eiga um sárt að binda fyrir jólin. Þeir sem
eru aflögufærir fyrir þessi jól geta lagt inn á reikning
Fjölskylduhjálpar Íslands
101-26-66090
kt. 660903-2590
Tökum á móti matvælum og fatnaði í
Eskihlíð 2-4
þriðjudaga kl 9-13
miðvikudaga kl. 9-18
fimmtudaga kl. 9-13 .
Símar 551 3360 og 892 9603
Það er hægt að kenna mál-
flutning, líkamsbeitingu og
alls kyns takta og viðbrögð.
Það er hægt að fara í stjórn-
málaskóla og laganám en það
breytir engu.
Óeining um hindranir
Orð Jóhönnu Sigurðardóttur forsætis-
ráðherra um að hún væri sannfærð
um að öllum hindrunum Suðvestur-
línu yrði fljótlega rutt úr vegi vöktu
nokkra athygli. Ýmsir töldu líklegast
að tilefnið skýrði orðin, en Jóhanna
var stödd á fundi Samfylkingarinnar
á Reykjanesi þegar þau féllu. Óvíst er
hvernig forsætisráðherra bregst við
þeim tíðindum að eitt af félögum
jafnaðarmanna, Græna netið, skuli
hafa kært ákvörðun Skipulags-
stofnunar um að ekki þurfi sam-
eiginlegt umhverfismat línunnar
og tengdra framkvæmda. Græna
netið telur rétt almennings til
upplýsinga vega þyngra en rök
um óhagræði framkvæmda.
Kannski þarna sé komin
hindrun sem ryðja þurfi úr vegi að
mati forsætisráðherra?
Leyninetið
Mikið hefur verið rætt um skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis og hvað
gera skuli við hana þegar hún kemur
fram. Margir óttast að ekki eigi allt
að vera uppi á borðinu og einhverjir
muni freistast til að halda upplýsing-
um leyndum. Nú er í ljós komið
að skýrslan verður birt á Netinu
og allir sem hafa aðgang að
því geta kynnt sér hana. Enn
eru þó einhverjir sem tala
um leyniplagg, en þeir halda
kannski að skýrslan
verði bara birt á
leyninetinu.
Hokinn af reynslu
Ólafur Ragnar Grímsson hefur
áhyggjur af því að hinn bandaríski
kollegi hans Obama sé of óreyndur
til að koma á breytingum í loftslags-
málum. Ólafur sagði þetta í samtali
við arabískt blað og sagðist hafa
þrjátíu ára reynslu af því að eiga við
bandaríska forseta. Af þessum þrjátíu
hefur Ólafur verið forseti í þrettán ár;
hin sautján var hann framá-
maður í Alþýðubandalaginu,
meðal annars formaður. Að
það hafi í för með sér mikil
samskipti við forseta Banda-
ríkjanna kemur á óvart.
kolbeinn@frettabladid.is