Vikan - 26.10.1961, Blaðsíða 14

AÐ
LANGHUNDA
SKEIÐINU
LIÐNU
J4 tcrast með brer

P'.K tj
kapparnir, sem allt ætluðu að
íslenzk blaðamennska sætir
mörgum aðfinnslum, og víst
stendur hún til bóta. Samt ligg-
ur í augum uppi, hvað blöðin
hafa breytzt til batnaðar undan-
farin ár, enda un. að ræða stór-
fendar framfarir í prentlist og
öókagerð. Útlit íslenzku blað-
anna er að verða á heimsvísu,
þó að vitaskuld eigi þau langt í
land að þola samanburð við
stærstu og auðugustu blöð ver-
aldar. Hins vegar ber efnisval og
málflutningur íslenzku blaðanna
nokkurn svip fátæktar og smá-
sálarskapar. Fámennið bitnar
illa á blöðunum, og mannfjölgun
íslendinga er hægfara þróun á
mælikvarða flestra annarra
þjóða. Blaðaútgáfa verður hér
varla stórgróðavegur í náinni
framtíð. Eigi að síður er smásál-
arskapurinn sýnu lakari en af-
leiðingar fátæktarinnar og fá-
mennisins. Á honum þurfa ís-
lenzku blöðin að sigrast, ef þau
vilja sæmd sína og heiður. Og
sannarlega þokast í þá átt, þó að
hægt fari.
MIKILL ÁRANGUE.
Sú fullyrðing heyrist iðulega,
að íslenzkir blaðamenn nú á
dögurn séu eftirbátar fyrirrenn-
ara sinna og alls ekki vanda sín-
um vaxnir. Slíkt er barnaleg
dýrkun á fortíðinni. íslenzkir
blaðamenn kunna mætavel að
koma fyrir sig orði og hafa tækni
nútímans sæmilega á valdi sínu,
þó að vinnuskilyrðin séu helzt til
bágborin. Margir þeirra eru
prýðilega ritfærir og miklu hóf-
samari og kurteisari en gömlu
drepa, ef þeim rann í skap. Of-
stopi þeirra og ófyrirleitni var
vissulega ekki til fyrirmyndar.
Mannskemmdirnar hafa
minnkað að miklum mun í ís-
lenzkri blaðamennsku, þó að
fyrir komi, að einhverjir siðleys-
ingjar hefji grjótkast brigzlyrða
og ærumeiðinga úr launsátri dul-
nefnis eða nafnleysis. En dag-
blöðin eru að kalla saklaus af
þvílíkri ómenningu. Málgögn
fjölmennra félagshreyfinga, sem
þykjast hafa mannrækt og sið-
gæði á stefnuskrá sinni, falla hins
vegar stundum í þetta forað af
því að strákar eru látnir ráða
ferðinni. Einnig kemur fyrir, að
sorpblöð reyni að græða fé á
þessum ósóma, en slíkt má heita
blessunarlega sjaldgæft. Manna-
siðir dagblaðanna mælast vel
fyrir. Til dæmis er það liðin tíð,
að andstæðingar í stjómmálum
geti ekki deilt um skoðanir sínar
nema ata sig út eins og naut í
flagi. Þeir eru raunar stórorðir,
en naumast háskalegir mannorði
hvers annars.
Þennan árangur ber að þakka
íslenzku dagblöðunum, og hann
er mikils virði. Stjórnmálamenn-
irnir verða vitrari og góðgjarn-
ari, ef þeir kunna mannasiði.
HLÆGILEGUR BARNA-
SICAPUR.
Smásálarskapur íslenzku blað-
anna birtist aðallega í því, hvað
þau umgangast staðreyndir ó-
vönduglega. Fréttamennsku
þeirra er oft og tíðum hörmulega
og atburðum heima fyrir. Þau
vanrækja iðulega að rekja sög-
una alla, ástunda óhlutdrægni,
láta staðreyndir tala og unna
andstæðingum sannmælis. Þetta
er að sönnu að breytast, en betur
má, ef duga skal. f þessu efni
geta þau lært margt og mikið af
erlendum blöðum, sem kapp-
kosta að gera vandlátum lesend-
um til hæfis. Eða halda blöðin
okkar kannski, að íslendingar
séu ekki vandlátir á fréttir og
málflutning?
Satt að segja gegnir furðu, að
ekki megi treysta upplýsingum
íslenzkra blaða um smáræði eins
og fundasókn stjórnmálaflokka
í kosningabaráttu. Málgagn
flokksins, sem á hlut að máli,
margfaldar venjulega með
tveimur eða þremur, en and-
stæðingarnir nota sömu tölur til
deilingar. Svipað er uppi á ten-
ingnum þegar íslenzk blöð skýra
frá opinberum rökræðum, hvort,
heldur þær eru háðar í útvarpi
eða á mannfundum. Þá bera allt-
af samherjar hlutaðeigandi blaðs
af andstæðingunum að mælsku
og viti eins og gull af eiri. En
af þessu leiðir meðal annars,‘að
íslenzkir stjórnmálamenn standa
ekki norrænum starfsbræðrum
sínum á sporði í rökfimi og
mælskulist. Menn hætta að
vanda sier og leggjast í leti, ef
þeir burfa ekki að gera neinum
til hæfis.
Þennan hlægilega barnaskap
ættu íslenzku blöðin að leggja
niður og vaxa af þeirri skyldu að
segja satt og rétt frá staðreynd-
að vera óþægilegar samherjum
og vinum. Lesendurnir eiga líka
að hafa húsbóndavald.
MINNISSTÆÐAR UNAÐS-
SEMDIR.
Annar þáttur fréttamennsk-
unnar er í nokkru ólagi hjá ís-
lenzku blöðunum: Þau vanrækja
að koma á framfæri við lesendur
sína merkum nýjungum úti í
heimi, ef þær hafa ekki orðið for-
síðuefni stórblaðanna. Þess
vegna fylgjast íslendingar betur
með skrilslátum og manndráp-
um en vísindalegum uppgötvun-
um, sem geta valdið tímamótum.
Islenzk sveitakona á þess meiri
kost að vita um hjónabönd og
viðhöld frægs kvikmyndaleikara
í Ameríku eða Evrópu en starf
læknis, sem er á góðri leið með
að vinna bug á banvænum sjúk-
dómi. Eg er ekki að hneykslast
á slúðurdálkum blaðanna, með-
an þar er gætt bærilegs hófs, en
mér finnst, að hitt megi alls ekki
vanta.
Hatrið og grimmdin má sín
mikils í heiminum, en þar fyrir
ættum við að skyggnast um eftir
þeim fögru og göfugu líknar-
verkum, sem unnin eru í kyrr-
þey af fórnfúsum hugsjóna-
mönnum, gefa gaum að barátt-
unni við fátækt og sjúkdóma og
unna okkur menningar og lista
samtíðarinnar. Og blöðin eiga að
rækja það hlutverk, að þær un-
aðssemdir gleymist ekki.
SVTPMÓT NÚTÍMANS.
Rosknir og ráðsettir borgarar
staðhæfa, að íslenzku blöðin séu
fremur ætluð óþroskuðum ung-
lingum en fullorðnu fólki. Þá eru
þeir að amast við of stórum Ijós-
myndum af því, sem þeim finnst
lítilmótlegir atburðir heima eða
erlendis, ómerkilegum fram-
haldssögum og öðru léttvægu
lesefni. Samt er ekkert sjálfsagð-
ara en íslenzku blöðin beri svip-
mót nútímans og láti ekki for-
tíðina marka sér bás. Góð Ijós-
mynd er alveg á borð við ýtar-
lega frétt eða vel skrifaða grein
um skemmtilegt efni. Og blöðin
hljóta að bjóða lesendum sínum
upp á sitt af hverju. — Vandi
þeirra er einmitt sá að gera sem
flestum eitthvað til hæfis.
fslenzku blöðin flytja auðvit-
að mikið meira af svokölluðu
vönduðu lesmáli nú á tímum en
í gamla daga, þó að þau þoli ekki
samanburð í því efni við erlend
stórblöð. Samt ættu þau að geta
betur en þegar er orðið. Sam-
vinna þeirra við skáld, rithöf-
unda og aðra listamenn þyrfti að
aukast. Ennfremur er blöðun-
um nauðsynlegt að gefa öðru
hvoru orðið þeim mönnum, sem
fjalla um ýmis konar fram-
kvæmdir, nýjungar eða fræði-
mennsku, en láta hjá líða að aug-
lýsa sjálfa sig og störf sín. Allt
kostar þetta peninga, og fámenn-
ið er íslenzku blöðunum marg-
víslegt óhagræði. Eigi að síður
verða blöðin að kappkosta þessa
skyldu, svo að þau auki þroska
vandlátra lesenda og skipi þann
sess, sem þeim ber í íslenzku
þjóðlífi.
Framhald á bls. 50.
Þetta er
októbergrein
Helga Sæmunds-
sonar,
hún fjallar
um
blaðamennsku
á íslandi
annó 1961
14 vikan
VlKAM 15