Vikan - 23.06.1966, Blaðsíða 11

RÆTT VIÐ KRISTJÁN í ÚLTÍMU
UM ÍSLENZKAN IÐNAÐ, ÞJÓÐARBÚSKAPINN,
MÁLARALIST OG FLEIRA.
Texti: Dagur Þorleifsson.
Myndir: Kristján Magnússon.
(j Kristján Friðriksson á skrifstofu sinni í Kjörgarði. í baksýn er myna sem
hann hefur mála'ð af Jóhannesi úr Kötluin og litaborðið næst á myndinni.
O Á saumastofu
Últíma. Kristján
gengur um og litur
eftir.
Sveinbjörn Bcin-
teinsson rímnaskáld
frá Draghálsi. Mál-
verk cftir Kristján.
Prinsessuna í hörpunni, sem er æv-
intýri samið upp úr Völsungasögu,
og Smóvinir fagrir, sem er kennslu-
bók í jurtafræði, en í söguformi,
o.fl.
— Og svo stofnaðir þú Útvarps-
tíðindi?
— Jó, það var árið 1938 að ég
ákvað að gefa út þetta blað, hafði
auðvitað enga peninga, aðeins 750
krónur, látum okkur annars sjá . . .
Kristján hugsar sig um smástund
og hripar fáeinar tölur á blað.
Heldur svo áfram:
— Nú, 750 krónur voru nú ann-
ars töluverður peningur í þá daga,
líklega álíka og 50.000 krónur eru
núna. En það er samt ekki mikið
fé til að stofna fyrirtæki. Ég varð
að gera allt sjálfur. skrifa blaðið,
safna auglýsingum, annast af-
greiðslu. Þetta gekk þolanlega; upp-
lagið var komið upp í 4500 ein-
tök þegar ég seldi.
— Hvað kom til að þú fórst út
í iðnaðinn?
— Ég fór snemma að hugleiða
þjóðarbúskap okkar íslendinga og
hina ýmsu þætti hans, og komst
að þeirri niðurstöðu, að eðlilegt og
raunar nauðsynlegt væri að komið
yrði á fót hjá okkur sem fjölbreytt-
ustum iðnaði. Ég ákvað þá að hef ja
framleiðslu á fötum, en sá iðnað-
ur var þá framkvæmdur með kostn-
aðarsömum og seinvirkum aðferð-
um hér á landi og ég sá fram á,
að hagkvæmt myndi að innleiða ný
vinnubrögð. Ég byrjaði smátt, með
fáeinum stúlkum, en setti mér þeg-
ar í byrjun það markmið, að unn-
ið yrði á skipulegri hátt og með
meiri verkaskiptingu en hér hafði
tíðkast. Þetta bar þann árangur að
föt lækkuðu í verði; áður kostaði
alklæðnaður mánaðarlaun lág-
launamanns. En þú mátt ekki halda
að ég hafi verið eini brautryðjand-
inn á þessu sviði; það byrjuðu fleiri
á því sama um svipað leyti.
— Það hefur kostað skildinginn
að klæða sig ( þá daga. En mér
heyrist nú að flestum þyki islenzku
fötin ennþá drjúgum of dýr, miðað
við verðlag á fatnaði erlendis.
— Því valda m.a. allháir tollar á
innfluttu fataefni og rangt gengi,
sem hefur verið haldið uppi á síld-
argróðanum.
— Svo fórstu út í vefnaðinn.
— Já, það varð sem nokkurskon-
ar áframhald af saumastofunni, og
þó má kannski frekar segja, að
áhugi fyrir að fikta með liti hafa
leitt mig út i vefnaðinn. Þjálfun (
meðferð lita er mikið atriði ( sam-
bandi við gerð á mynztrum ( vefn-
aði. Ég læt núorðið aðallega vefa
gluggatjöld og áklæði og bý til
flest mynztrin í þau sjálfur.
Annars getur vel verið að áhuga
fyrir vefnaði hafi ég haft heiman
að, því foreldrar mínir sendu ull-
ina slna til vinnslu í verksmiðju
til Noregs og til Akureyrar, fengu
unna dúka og svo var saumað úr
þeim og selt, það sem ekki þurfti
til heimilisnota.
mála myndir, þrátt fyrir allar ann-
irnar.
— Ég er það sem kallað er
sunnudagsmálari, og hvað mig
snertir, má taka það bókstaflega.
Það er fastur vani minn að mála
á sunnudögum, frá því snemma á
morgnana og framyfir hádegi.
— Hverskonar mótlf heldurðu
mest upp á?
— Landslag og andlit. Hraunin
eru mjög skemmtileg hér í nágrenn-
inu og hvergi eftirsóknarverðara að
mála en suður ( Hafnarf jarðar-
hrauni, nú og svo auðvitað á Þing-
völlum. En andlit náungans finnst
mér þó enn skemmtilegra viðfangs-
efni.
Og í þessari skrifstofu horfum
við út ( hraun og framan f andlit,
hvert sem við snúum okkur. Þau
þekja þar alla veggi, hanga eða
standa upp við þá. Þar er ein mynd
mosagrá úr Hafnarfjarðarhrauni,
tvær eða þrjár af Drekkingarhyl og
einar tvær af Hljóðaklettum. Þarna
er Ifka portrett af svörtum kven-
manni (hún svarta Móna, segir
Kristján), Japana, sem sat fyrir (
New York, skemmtilega gróf og
sterklituð mynd af Snorra Hjartar-
syni og svo ein af Jóhannesi úr
Kötlum, dálítið kjarvölsk, finnst
mér. Hérna inni eru l(ka ein tvö
verk eftir meistarann, og ég orða
það við Kristján, að hann hafi l(k-
lega orðið fyrir töluverðum áhrif-
um af honum.
— Því neita ég ekki og tel það
eðlilegt, svarar Kristján. Kjarval er
mikill málari og alltaf frjór; honum
dettur alltaf eitthvað nýtt f hug.
Og enginn hefur gert meira til að
opna augu okkar fyrir fegurð lands-
ins. Ég hef orðið fyrir miklum á-
hrifum frá honum, en það þýðir
auðvitað ekki að ég hafi vísvitandi
reynt að stæla hann.
— Vinnurðu að málverkunum
hér á skrifstofunni?
— Já, og úti, þegar færi gefst
og ég læt þau standa hér góða
stund eftir að ég þykist vera búinn
með þau, til að vita hvernig mér
fellur við þau.
— Hefurðu aldrei orðið þreyttur
á að iðka málverkið jafnframt full-
um og annasömum starfsdegi á
öðrum vettvangi?
— Stundum hefur mér fundizt ég
hafa áhuga á of mörgu. Ég hef
reynt að hætta að mála, en alltaf
byrjað aftur, einhvernveginn ekki
getað annað, og ég hef aldrei haft
meiri áhuga á því en nú. Ég hef
reynt að afla mér ofurlítillar mennt-
unar f þessari grein með ýmsu
móti; verið í Myndlistarskólanum,
var hjá Birni Björnssyni teiknikenn-
ara f gamla daga og svo hef ég
fengið mér stundakennara ( einka-
tímum, bæði hér og þegar ég var
í Danmörku.
— Eg man ekki eftir að þú haf-
ir sýnt?
— Nei, ég hef aldrei haldlð sýn-
ingu og aldrei reynt að selja mynd
eftir mig. Að vísu hef ég selt ein-
— Og þú hefur haldið áfram að
Framhald á bls. 31.
VIKAN 25. tbl.